تحلیلی هرمنوتیکی بر فلسفه ورزی منسیوس(Mencius) درباره سیاست
تحلیلی هرمنوتیکی بر فلسفه ورزی منسیوس(Mencius) درباره سیاست

علی آقاجانی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 05 شهریور 1402

چکیده
  منسیوس(Mencius) از مهم ترین فیلسوفان چیره دست در پارادایم چینی و سنت کنفوسیوسی است که مقاله در پی تحلیل فلسفه ورزی او درباره سیاست بر پایه روش هرمنوتیک اسکینر است. او هم شارح کنفوسیوس و هم نظریه پرداز و فیلسوفی ...  بیشتر
نقد اثبات حرکت جوهری از راه تبعیت، تشأن و علیت
نقد اثبات حرکت جوهری از راه تبعیت، تشأن و علیت

مهدی اسدی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 27 آذر 1402

چکیده
  معروف‌ترین برهان صدرا در اثبات حرکت جوهری برهانی است که به وجود نسبت خاصّی بین عرض و جوهر پای‌می‌فشرد و با تعبیرهایی هم‌چون تابعیت عرض از جوهر، معلول‌بودن، لازم‌بودن و شأن‌بودن عرض برای جوهر تبیین ...  بیشتر
نقد، ویرایش و معرفت‌شناسی گواهی
نقد، ویرایش و معرفت‌شناسی گواهی

سید محسن اسلامی

دوره 21، شماره 2 ، اسفند 1402، ، صفحه 1-14

چکیده
  رابطۀ مؤلف با تألیف از جهات مختلف حائز اهمیت است. بخشی از اخلاق پژوهش و نگارش که شامل بررسی انتحال یا سایه‌نویسی می‌شود، ناظر به همین موضوع است. استدلال می‌کنم که همسو با این ایده، ویرایش نیز ممکن است ...  بیشتر
ریشه‌یابی نظریۀ تجرد خیال سهروردی در آثار ابن‌سینا
ریشه‌یابی نظریۀ تجرد خیال سهروردی در آثار ابن‌سینا

علی اصغر جعفری ولنی؛ دنیا اسدی فخر نژاد

دوره 21، شماره 2 ، اسفند 1402، ، صفحه 15-36

چکیده
  از سویی شیخ اشراق با پذیرش وجود قوای گوناگون برای نفس، و اینکه خیال را به عنوان قوه­ای از قوای نفس می­ داند، دیدگاهی همسو با نظر ابن‌سینا پیدا کرده است. ابن‌سینا، تمامی قوای مربوط به نفس، غیر از قـوه ...  بیشتر
جایگاه واهمه در عمل از منظر ابن‌سینا
جایگاه واهمه در عمل از منظر ابن‌سینا

سعید حسن زاده؛ محمد سعیدی مهر؛ رضا اکبری

دوره 21، شماره 2 ، اسفند 1402، ، صفحه 37-60

چکیده
  از منظر ابن‌سینا، قوه واهمه یکی از مهم‌ترین مبادی عمل است. این قوه مبدأ ادراکی عمل است. ادراک پیشین عمل، به‌کارگیری متصرفه برای تصور عمل،  تحریک شوق شهوی و غضبی از طریق ادراک جزئی و تصوری نفع و ضرر، ...  بیشتر
برهان زیبایی از منظر سی اس لوئیس
برهان زیبایی از منظر سی اس لوئیس

مریم سیف؛ فرح رامین

دوره 21، شماره 2 ، اسفند 1402، ، صفحه 61-78

چکیده
  هرچند مباحث مدوّن و مکتوب بسیاری دربارۀ زیبایی در آثار افلاطون، ارسطو، فیثاغوریان و دیگر فیلسوفان یافت می­ شود، اما این مباحث تقریباً از سدۀ هجدهم به این‌سو، به‌صورت قلمروی معرفتی مطرح شد. در میان ...  بیشتر
تقسیم‌بندی معقولات از دیدگاه ابن‌سینا
تقسیم‌بندی معقولات از دیدگاه ابن‌سینا

جواد صوفی؛ مهدی عظیمی

دوره 21، شماره 2 ، اسفند 1402، ، صفحه 79-102

چکیده
  پس از اینکه تقسیم‌بندی معقولات به معقولات اولی، معقولات ثانیه­ی فلسفی و ثانیۀ منطقی، از سوی میرداماد ارائه شد و از سوی ملاصدرا مورد تأیید و تحکیم قرار گرفت، دیدگاه نهایی در تقسیم‌بندی معقولات تا امروز ...  بیشتر
«متافیزیک شر»؛ تفسیر هستی‌شناختی از نظام آزادی
«متافیزیک شر»؛ تفسیر هستی‌شناختی از نظام آزادی

احمد عبادی؛ الهام السادات کریمی دورکی

دوره 21، شماره 2 ، اسفند 1402، ، صفحه 103-125

چکیده
  رسالۀ پژوهش‌های فلسفی در باب ذاتِ آزادی انسان (1809)، پژوهشی هستی‌شناختی دربارۀ آزادی به‌مثابۀ ذات بشر است که وجه مثبت و تعیین‌کنندۀ شر را در ذات آزادیِ انسان تصدیق می‌کند. شلینگ برای تثبیت کردن امکانِ ...  بیشتر
چیستی «عقل فعال» در نظریۀ عقل نزد ابن‌باجه
چیستی «عقل فعال» در نظریۀ عقل نزد ابن‌باجه

حسن عباسی حسین ابادی

دوره 21، شماره 2 ، اسفند 1402، ، صفحه 127-148

چکیده
  «عقل فعال» در فلسفۀ ابن‌باجه در معرفت‌شناسی، اخلاق و سعادت انسان اهمیت دارد. ازاین‌رو مبحث «عقل فعال» از جهات مختلف مورد بحث است. «حقیقت عقل فعال» در جایگاه معرفتی و وجودی، صرف‌نظر ...  بیشتر
سمانتیک غیرتابع‌ارزشی حاج‌حسینی
سمانتیک غیرتابع‌ارزشی حاج‌حسینی

اسدالله فلاحی

دوره 21، شماره 2 ، اسفند 1402، ، صفحه 149-166

چکیده
  مرتضی حاج حسینی در ویراست دوم کتاب خویش «طرحی نو از اصول و مبانی منطق» دو نظام تابع ارزشی و غیر تابع ارزشی معرفی کرده است که دستگاه استنتاج طبیعی آن دو و سمانتیک نظام تابع ارزشی را در مقاله‌های دیگری ...  بیشتر
بررسیِ تأثیر دستاوردهای فلسفی حکمتِ متعالیه در اجتهاد شیعی: مطالعۀ موردیِ مسئلۀ «وحدتِ وجود»
بررسیِ تأثیر دستاوردهای فلسفی حکمتِ متعالیه در اجتهاد شیعی: مطالعۀ موردیِ مسئلۀ «وحدتِ وجود»

علی اردشیر لاریجانی؛ سید مصطفی محقق داماد؛ محمدحسین مطهری فریمانی

دوره 21، شماره 2 ، اسفند 1402، ، صفحه 167-190

چکیده
  مسئلۀ اساسیِ این پژوهش بررسیِ تأثیر یا عدمِ تأثیرِ تحقیقات فلسفی در صدورِ احکامِ فقهی و هدف از آن، اثباتِ این تأثیر با مطالعۀ موردیِ مسئلۀ «وحدتِ وجود» در حکمت متعالیه است. برخی فُقها در احکامِ ...  بیشتر
ملاحظاتی درباره صورت در نظریۀ ماده - صورت‌گرایی ابن‌سینا و کیت فاین
ملاحظاتی درباره صورت در نظریۀ ماده - صورت‌گرایی ابن‌سینا و کیت فاین

حمیده مختاری

دوره 21، شماره 2 ، اسفند 1402، ، صفحه 191-219

چکیده
  بر اساس نظریه «ماده-صورت‌گرایی» ساختار اجسام مادی از دو جزء ماده و صورت ترکیب یافته است. «ابن‌سینا» و فیلسوف متافیزیک تحلیلی معاصر «کیت فاین» معتقد به ماده-صورت‌گرایی هستند. بر این ...  بیشتر
ردپای برگسون در تفسیر هایدگر از زمان
ردپای برگسون در تفسیر هایدگر از زمان

حسین ملکوتی؛ بیژن عبدالکریمی؛ علی مرادخانی

دوره 21، شماره 2 ، اسفند 1402، ، صفحه 221-236

چکیده
  در ابتدای کتاب وجود زمان نام برگسون در کنار نام ارسطو آمده است، جایی که هایدگر سعی دارد مفهوم حیث زمانی را از زمان سنتی مورد استفاده در فلسفه تمایز دهد. حال سؤال اینجاست که پس از اشارۀ هایدگر به نام ارسطو، ...  بیشتر
موقعیت‌های ایزوتوپیک سرمایه‌داری: امکان انقلاب در فلسفۀ شیزوفرنیک دلوز-گتاری
موقعیت‌های ایزوتوپیک سرمایه‌داری: امکان انقلاب در فلسفۀ شیزوفرنیک دلوز-گتاری

مهدی مومنی نیا؛ اصغر واعظی

دوره 21، شماره 2 ، اسفند 1402، ، صفحه 237-260

چکیده
  در فلسفۀ شیزوفرنیک یا اُنتو-اِتیکو-اِستتیکِ دلوز-گتاری، هستی ارتباطی وثیق با زیباشناسی و اخلاق دارد؛ و این یعنی برقراری پیوندی انقلابی و بدیع میان حوزه­ هایی که پیش­تر منفک از یکدیگر دیده می ­شدند. ...  بیشتر
صورت‌بندی اخلاق و تربیت خانواده در فلسفۀ منسیوس
صورت‌بندی اخلاق و تربیت خانواده در فلسفۀ منسیوس

علی آقاجانی

دوره 21، شماره 1 ، شهریور 1402، ، صفحه 1-23

چکیده
  چین باستان سرزمین فلسفه و حکمت عملی است که محور عمدۀ آن، خانواده، به‌مثابۀ دولت کوچک و اتصالش به ساحت اجتماع است. منسیوس در فلسفه‌ورزی به پیوستگی فرد، خانواده و حکومت معتقد است و رابطه‌ای خطی میان آ‌نها ...  بیشتر
تقابل میان مفهوم کنشگر هانا آرنت و دازاین خودتنهاپنداشته‌شدۀ هایدگری
تقابل میان مفهوم کنشگر هانا آرنت و دازاین خودتنهاپنداشته‌شدۀ هایدگری

المیرا ارشدی طهرانی؛ محمد شکری؛ علی مرادخانی

دوره 21، شماره 1 ، شهریور 1402، ، صفحه 25-42

چکیده
  هانا آرنت، متفکرسیاسی برجستۀ قرن بیستم، در آرائش دربارۀ ارتباط وثیق پراکسیس و غلبه ‌بر تمامیت‌خواهی که آن را محصول از خودبیگانگی، انفعال و انزوای انسان مدرن می‌داند، مسیری متمایز از استادش مارتین ...  بیشتر
بررسی انتقادی «ثبات تغیّر» در ربط ثابت به متغیّر
بررسی انتقادی «ثبات تغیّر» در ربط ثابت به متغیّر

مهدی اسدی

دوره 21، شماره 1 ، شهریور 1402، ، صفحه 43-58

چکیده
  ازآنجاکه صدرا در بحثی چون ربط ثابت به متغیّر (و قدیم به حادث) بر ثبات تغیّر پای ‌می‌فشرد، این مسئلۀ مهم پیش ‌می‌آید که تعبیر متناقض‌نمایی چون «ثبات تغیّر» تا چه اندازه پذیرفتنی است؟ هدف اصلی این ...  بیشتر
تبیین حکیم مصلح‌الدین لاری از حرکت‌شناسی ابن سینا (مقدّمه، تصحیح و تحقیق رسالة فی بحث الحرکة)
تبیین حکیم مصلح‌الدین لاری از حرکت‌شناسی ابن سینا (مقدّمه، تصحیح و تحقیق رسالة فی بحث الحرکة)

محمد جواد اسماعیلی

دوره 21، شماره 1 ، شهریور 1402، ، صفحه 59-82

چکیده
  مصلح‌الدین لاری، فیلسوف و تاریخ‌نگار قرن دهم هجری/ شانزدهم میلادی است که زندگی خود را در سه قلمرو تاریخی و جغرافیایی صفوی در ایران، گورکانی در هند، و عثمانی در آسیای صغیر سپری کرد. این تجربۀ زیسته، رهاورد ...  بیشتر
نظریۀ فرآیند معکوس و کاربرد آن در تبیین نحوۀ مشاهده و اطلاع از امور غیبی توسط ابن سینا و شیخ اشراق
نظریۀ فرآیند معکوس و کاربرد آن در تبیین نحوۀ مشاهده و اطلاع از امور غیبی توسط ابن سینا و شیخ اشراق

سعید انواری

دوره 21، شماره 1 ، شهریور 1402، ، صفحه 83-100

چکیده
  ابن سینا نحوۀ مشاهدۀ موجودات غیرمادی (عقلی) را دارای فرآیندی معکوس مشاهدۀ موجودات مادی دانسته است. پس از وی شیخ اشراق به کمک این فرآیند، نحوۀ مشاهدۀ موجودات عالم مثال را نیز از همین طریق تبیین کرده است. ...  بیشتر
حکمت و عرفان اسلامی و مسئلة پیشرفت تمدن و فرهنگ
حکمت و عرفان اسلامی و مسئلة پیشرفت تمدن و فرهنگ

شهرام پازوکی

دوره 21، شماره 1 ، شهریور 1402، ، صفحه 101-125

چکیده
  مسئلة رکود یا عدم پیشرفت فرهنگ و تمدن اسلامی و علل آن، از مسائل اصلی‌ای است که روشنفکران مسلمان به انحای مختلف، آن را عنوان و شرح و بسط داده‌اند. به نظر اکثر آنان، مانع اصلی این امر حکمت و عرفان اسلامی ...  بیشتر
حقیقت و واقعیت در پراگماتیسم پیرس و جیمز
حقیقت و واقعیت در پراگماتیسم پیرس و جیمز

عطیه زندیه

دوره 21، شماره 1 ، شهریور 1402، ، صفحه 127-145

چکیده
  حقیقت و واقعیت از مباحث بنیادی فلسفی است که پراگماتیست‌ها دربارۀ آن مباحث ویژه‌ای مطرح کرده‌اند. در این مقاله آرای پیرس و جیمز در‌ این ‌خصوص با هم تطبیق داده می‌شود تا به این سؤال پاسخ داده  شود ...  بیشتر
واکاوی شهود مقولی در پژوهش‌های منطقی هوسرل
واکاوی شهود مقولی در پژوهش‌های منطقی هوسرل

سید محمدتقی شاکری

دوره 21، شماره 1 ، شهریور 1402، ، صفحه 147-165

چکیده
  هوسرل در پژوهش ششم از پژوهش‌های منطقی، دربارۀ «شهود مقولی» بحث کند. در شهود مقولی با اضافه‌ای فوق بر ادراکات حسی مواجه‌ایم که در مرحلۀ انتقال ادراک حسی به گزاره‌ای، محمولی بدان افزوده می‌شود. ...  بیشتر
بررسی تأثیر نظریۀ تشکیک وجود بر دیدگاه کل‌گرایی در اندیشۀ ملاصدرا
بررسی تأثیر نظریۀ تشکیک وجود بر دیدگاه کل‌گرایی در اندیشۀ ملاصدرا

مریم عباسی کشکولی؛ عبدالعلی شکر

دوره 21، شماره 1 ، شهریور 1402، ، صفحه 167-183

چکیده
  نظریۀ کل­نگری برخلاف سایر نظریات، در فلسفۀ اسلامی و به‌ویژه حکمت متعالیه به‌نحو بایسته مورد توجه قرار نگرفته است. نظریات در باب چگونگی وجود کل یا مجموع به‌عنوان امری برگرفته از آحاد، در جهت تأیید ...  بیشتر
بررسی و مطالعۀ تطبیقی تفکر نیچه و دیلتای دربارۀ تاریخ
بررسی و مطالعۀ تطبیقی تفکر نیچه و دیلتای دربارۀ تاریخ

حسن غیبی پور؛ علی کرباسی زاده اصفهانی؛ محمد جواد صافیان

دوره 21، شماره 1 ، شهریور 1402، ، صفحه 185-202

چکیده
  «تاریخ» تحت تأثیر تفکرات هگل در قرن نوزدهم، جایگاه رفیعی به خود اختصاص داد. سپس برخی از تاریخ­نگاران با طرز تفکری پوزیتیویستی، ایدۀ تاریخ­نگاری علمی را مطرح کردند تا بر مبنای آن، تاریخ به علمی ...  بیشتر
ایدئولوژی به‌مثابۀ علم ایده‌ها؛ مواجهه‌ای ریکوری با دستوت دوتراسی و طرح معرفت‌شناسانۀ او برای علمی جدید
ایدئولوژی به‌مثابۀ علم ایده‌ها؛ مواجهه‌ای ریکوری با دستوت دوتراسی و طرح معرفت‌شناسانۀ او برای علمی جدید

حسین مصباحیان

دوره 21، شماره 1 ، شهریور 1402، ، صفحه 203-223

چکیده
  این مقاله درصدد پرتو افکندن بر این پرسش است که «آیا مفهومی علمی از ایدئولوژی می‌تواند وجود داشته باشد؟» پرسش مذکور که عنوان مقاله‌ای از پل ریکور هم هست، در پی مواجهه‌ای پدیدار شناختی با ایدئولوژی ...  بیشتر