%0 Journal Article %T نسبت الفاظ و معانی در نظر فارابی با تکیه بر کاربرد اسامی «مثال اوّل» و «مشتق» در بیان معانی فلسفی %J فلسفه %I دانشکده ادبیات وعلوم انسانی %Z 2008-1553 %A شهیدی, فاطمه %D 2021 %\ 06/22/2021 %V 19 %N 1 %P 107-129 %! نسبت الفاظ و معانی در نظر فارابی با تکیه بر کاربرد اسامی «مثال اوّل» و «مشتق» در بیان معانی فلسفی %K فارابی %K شباهت لفظ با معنا %K ساختار لفظ %K مشتق %K مثال اوّل %K حکایت %R 10.22059/jop.2021.315377.1006575 %X فارابی در جدال میان دو قول دربارۀ منشأ زبان، یعنی طبیعت‌گرایی افلاطونی و قراردادگرایی ارسطویی، موضع مستقلو بدیعی دارد. افلاطون حکایتگریِ لفظ از معنا را منوط به مناسبت حروف و اصوات تشکیل‌دهندۀ لفظ با معنا می‌دانست و ارسطو چیزی جز وضع و توافق گویشوران را معتبر نمی‌دید. در نظر فارابی «شباهت ساختار الفاظ با معانیِ مدلول» لازمۀ صحت و قوّت زبان و ضامن حکایتگریِ آن از معناست. او از میان قواعد زبانی، قاعدۀ اشتقاق را دارای بیشترین ظرفیت در نمایاندنِ شباهت و مناسبت میان الفاظ و معانی می‌بیند و آن را در موارد مختلفی به نمایش می‌گذارد. اطلاق اسامی «مشتق» یا «مثال اوّل» بر مراحل مختلف معرفت و اجناس و انواع مقولات جوهری و عرضی در حالات مختلف و تبیین وجه فلسفی این اطلاقات، از این موارد است. او توضیح می‌دهد که چگونه شباهت ساختار هریک از این دوگونه لفظ با ویژگی‌ها و نسبت‌های ذاتیِ معانی و مفاهیم فلسفیِ مدلولشان آن‌ها را شایستۀ این دلالت می‌کند. در جایگاهی دیگر، با اشاره به «مثال اوّل» ‌بودن واژه‌های معادل «موجود» در دیگر زبان‌ها، از ویژگی‌ها و جایگاه معنای مدلول این لفظ در فلسفه خبر می‌دهد و دوستدارانِ عرب‌زبان فلسفه را از خطاهایی که ممکن است به دلیل ظاهرِ مشتق این لفظِ منقول دچار شوند، آگاه می‌کند. %U https://jop.ut.ac.ir/article_82494_f04bd5f6e6121686ab7ebc1335398d4b.pdf