بررسی انتقادهای علامه طباطبایی به دیدگاه ملاصدرا دربارۀ «تعریف حدی شیء به‌وسیلۀ فصل»
بررسی انتقادهای علامه طباطبایی به دیدگاه ملاصدرا دربارۀ «تعریف حدی شیء به‌وسیلۀ فصل»

محمد حسین زاده

دوره 20، شماره 2 ، بهمن 1401، ، صفحه 73-90

چکیده
  یکی از نوآوری­های منطقی ملاصدرا بر اساس نظریۀ اصالت وجود، این است که «تعریف حدی شیء منحصر در فصل اخیر آن است» که البته این فصل، نحوۀ وجود خاص آن شیء است و همۀ اجناس و فصول پیشین را به­نحو بساطت ...  بیشتر
نقد نظریۀ سهروردی در باب فاعلیت خداوند بر اساس نظام معقولات در فلسفۀ وی
نقد نظریۀ سهروردی در باب فاعلیت خداوند بر اساس نظام معقولات در فلسفۀ وی

لاله حقیقت

دوره 19، شماره 2 ، دی 1400، ، صفحه 77-92

چکیده
  سهروردی فاعلیت خداوند را بالرضا می­داند؛ طبق این نظر، علم الهی مبدأ فیضان همۀ موجودات به وجه نظام کلی در همۀ عالم است و معلول، هرگز هویتی جدا از هویت علم او ندارد و این وابستگی عین­الربط به علت است. ...  بیشتر
حکمتِ صنعت؛ بررسی تأملات حکیم کشفی در فلسفۀ صنعت و فناوری
حکمتِ صنعت؛ بررسی تأملات حکیم کشفی در فلسفۀ صنعت و فناوری

مسعود صادقی

دوره 20، شماره 1 ، تیر 1401، ، صفحه 77-94

چکیده
  فلسفۀ صنعت یکی از ابعاد مهم در مباحث فلسفی و گره‌گاه‌های علوم اقتصادی با مباحث فلسفی است. حکیم کشفی نیز یکی از فیلسوفانی است که تأمل در آثار وی و صورت‌بندی امروزین آن، می‌تواند به تبیین یک فلسفه یا بهتر ...  بیشتر
تقسیم‌بندی معقولات از دیدگاه ابن‌سینا
تقسیم‌بندی معقولات از دیدگاه ابن‌سینا

جواد صوفی؛ مهدی عظیمی

دوره 21، شماره 2 ، اسفند 1402، ، صفحه 79-102

چکیده
  پس از اینکه تقسیم‌بندی معقولات به معقولات اولی، معقولات ثانیه­ی فلسفی و ثانیۀ منطقی، از سوی میرداماد ارائه شد و از سوی ملاصدرا مورد تأیید و تحکیم قرار گرفت، دیدگاه نهایی در تقسیم‌بندی معقولات تا امروز ...  بیشتر
نظریۀ فرآیند معکوس و کاربرد آن در تبیین نحوۀ مشاهده و اطلاع از امور غیبی توسط ابن سینا و شیخ اشراق
نظریۀ فرآیند معکوس و کاربرد آن در تبیین نحوۀ مشاهده و اطلاع از امور غیبی توسط ابن سینا و شیخ اشراق

سعید انواری

دوره 21، شماره 1 ، شهریور 1402، ، صفحه 83-100

چکیده
  ابن سینا نحوۀ مشاهدۀ موجودات غیرمادی (عقلی) را دارای فرآیندی معکوس مشاهدۀ موجودات مادی دانسته است. پس از وی شیخ اشراق به کمک این فرآیند، نحوۀ مشاهدۀ موجودات عالم مثال را نیز از همین طریق تبیین کرده است. ...  بیشتر
پرسش هایدگر از معنای وجود و پیدایش مفهوم «دازاین»
پرسش هایدگر از معنای وجود و پیدایش مفهوم «دازاین»

سیدمسعود زمانی

دوره 18، شماره 1 ، شهریور 1399، ، صفحه 85-104

چکیده
  پرسش از معنای وجود، از پرسش‌های اصلی و پردامنه در اندیشۀ هایدگر است. مقالۀ حاضر به سرآغاز این پرسش در درس‌گفتارهای اولیۀ هایدگر برمی‌گردد؛ تا نشان دهد که او گذشته از آنکه آن را به طور گسترده مطرح کرده ...  بیشتر
تحلیل معنای تأمل و نقش آن در مراحل سه‌گانۀ فلسفۀ هوسرل
تحلیل معنای تأمل و نقش آن در مراحل سه‌گانۀ فلسفۀ هوسرل

حسین زمانیها

دوره 19، شماره 1 ، تیر 1400، ، صفحه 85-105

چکیده
  آنچه امروز به نام پدیدارشناسی هوسرل می‌شناسیم، حاصل تلاش روشمند وی برای فهم ساختار آگاهی و دادگی اشیاء در این ساختار است. یکی از مهم‌ترین ارکان این روش، آن چیزی است که هوسرل از آن با نام «تأمل پدیدارشناختی» ...  بیشتر
تبیین اشکالات تقسیم‌بندی معقولات اولی و ثانی بر مبنای اصالت وجود و ثمرات هستی‌شناسانه آن
تبیین اشکالات تقسیم‌بندی معقولات اولی و ثانی بر مبنای اصالت وجود و ثمرات هستی‌شناسانه آن

محمد دانش نهاد؛ محمد حسن وکیلی

دوره 20، شماره 2 ، بهمن 1401، ، صفحه 91-112

چکیده
  تقسیم معقولات به معقول اولی و معقول ثانی یکی از تقسیمات مشهور فلسفی است که در حکمت مشاء و متعالیه با تعبیرات متفاوت مورد قبول قرار گرفته است. این تحقیق با روش کتابخانه‌ای، جمع‌آوری و تحلیل اطلاعات و ...  بیشتر
تبیین نظریۀ عدم تطابق ذهن و عین بر اساس اصالة الوجود
تبیین نظریۀ عدم تطابق ذهن و عین بر اساس اصالة الوجود

محمد دانش نهاد؛ محمدحسن وکیلی

دوره 19، شماره 2 ، دی 1400، ، صفحه 93-110

چکیده
  عدم تطابق ذهن و خارج یکی از مباحث چالشی است که بسیاری از حکما آن را نمی‌پذیرند و شاید غالب حکما بر این امر متفق باشند که همان چیزی که انسان ادراک می‌کند، مطابق با واقع است. همان‌طور که تطابق عوالم با یکدیگر ...  بیشتر
عدالت در اندیشۀ اجتماعی فیلسوفان مسیحی قرون ‌وسطی
عدالت در اندیشۀ اجتماعی فیلسوفان مسیحی قرون ‌وسطی

محسن صبوریان؛ محمدحسین جمالزاده

دوره 20، شماره 1 ، تیر 1401، ، صفحه 95-116

چکیده
  در اندیشۀ مدرن، عدالت به‌طور عمده فضیلتی برای ساختارها و نهادهای اجتماعی دانسته می‌شود. در اندیشۀ کلاسیک، عدالت مجمع همۀ فضائل یا بالاترین آن دانسته می‌شده است و در عین حال، فضیلتی برای جامعه و فضیلتی ...  بیشتر
حکمت و عرفان اسلامی و مسئلة پیشرفت تمدن و فرهنگ
حکمت و عرفان اسلامی و مسئلة پیشرفت تمدن و فرهنگ

شهرام پازوکی

دوره 21، شماره 1 ، شهریور 1402، ، صفحه 101-125

چکیده
  مسئلة رکود یا عدم پیشرفت فرهنگ و تمدن اسلامی و علل آن، از مسائل اصلی‌ای است که روشنفکران مسلمان به انحای مختلف، آن را عنوان و شرح و بسط داده‌اند. به نظر اکثر آنان، مانع اصلی این امر حکمت و عرفان اسلامی ...  بیشتر
«متافیزیک شر»؛ تفسیر هستی‌شناختی از نظام آزادی
«متافیزیک شر»؛ تفسیر هستی‌شناختی از نظام آزادی

احمد عبادی؛ الهام السادات کریمی دورکی

دوره 21، شماره 2 ، اسفند 1402، ، صفحه 103-125

چکیده
  رسالۀ پژوهش‌های فلسفی در باب ذاتِ آزادی انسان (1809)، پژوهشی هستی‌شناختی دربارۀ آزادی به‌مثابۀ ذات بشر است که وجه مثبت و تعیین‌کنندۀ شر را در ذات آزادیِ انسان تصدیق می‌کند. شلینگ برای تثبیت کردن امکانِ ...  بیشتر
تبیین نسبت بین شعور موجودات مادی و استکمال آنها از نظر ملاصدرا
تبیین نسبت بین شعور موجودات مادی و استکمال آنها از نظر ملاصدرا

مصطفی صادقی؛ محمد باقر عباسی

دوره 18، شماره 1 ، شهریور 1399، ، صفحه 105-125

چکیده
  در این نوشتار، با توجه به دیدگاه‌های فلسفی ملاصدرا، به بررسی مناسبت علم و کمال‌جویی موجودات مادی می‌پردازیم. ملاصدرا با اثبات «شوق هیولی به صورت» و ارائۀ نظریۀ «حرکت جوهری» و همچنین اشاره ...  بیشتر
نسبت الفاظ و معانی در نظر فارابی با تکیه بر کاربرد اسامی «مثال اوّل» و «مشتق» در بیان معانی فلسفی
نسبت الفاظ و معانی در نظر فارابی با تکیه بر کاربرد اسامی «مثال اوّل» و «مشتق» در بیان معانی فلسفی

فاطمه شهیدی

دوره 19، شماره 1 ، تیر 1400، ، صفحه 107-129

چکیده
  فارابی در جدال میان دو قول دربارۀ منشأ زبان، یعنی طبیعت‌گرایی افلاطونی و قراردادگرایی ارسطویی، موضع مستقلو بدیعی دارد. افلاطون حکایتگریِ لفظ از معنا را منوط به مناسبت حروف و اصوات تشکیل‌دهندۀ لفظ با ...  بیشتر
تکثرگرایی علمی ساندرا هاردینگ و ناسازگاری‌های آن
تکثرگرایی علمی ساندرا هاردینگ و ناسازگاری‌های آن

زهرا زرگر

دوره 19، شماره 2 ، دی 1400، ، صفحه 111-132

چکیده
  سه جریان اصلی در فلسفۀ علم فمینیستی وجود دارد: تجربه‌گرایی فمینیستی، نظریۀ موقعیت‌مندی معرفت، و معرفت‌شناسی پست‌مدرن. ساندرا هاردینگ فیلسوف علم فمینیست، تلاش می‌کند نظریۀ موقعیت‌مندی معرفت را به ...  بیشتر
مقایسۀ روایت قربانی‌کردنِ فرزند به دست ابراهیم در عرفانِ ابن عربی و نگرش اگزیستانسیالیستی کیرکگور
مقایسۀ روایت قربانی‌کردنِ فرزند به دست ابراهیم در عرفانِ ابن عربی و نگرش اگزیستانسیالیستی کیرکگور

محسن ساربان نژاد؛ محمد اکوان

دوره 20، شماره 2 ، بهمن 1401، ، صفحه 113-133

چکیده
  این مقاله با تمرکز بر اندیشه‌های حکمی – عرفانیِ ابن عربی، عارف بلندآوازۀ مسلمان، و سورن کیرکگور، فیلسوف و متأله دانمارکی، که از او در مقام بانیِ اگزیستانسیالیسم یاد می‌شود، مقایسۀ ابتلای ابراهیم ...  بیشتر
نقش سازندۀ تخیل در تاریخ از منظر پل ریکور
نقش سازندۀ تخیل در تاریخ از منظر پل ریکور

ندا غیاثی؛ امیر مازیار

دوره 20، شماره 1 ، تیر 1401، ، صفحه 117-132

چکیده
  حضور تخیل در تاریخ از طریق صورت­بندی روایی آن رخ می­دهد؛ اما این حضور تنشی را ایجاد می­کند که موجب می­شود از یک‌سو، گروهی آن را در حوزۀ زیبا­شناسی روایت قرار دهند و نقش آن را در اثربخشی روایت ...  بیشتر
نظریۀ میرداماد دربارۀ چگونگی تحقق خارجی حرکت و معانی آن
نظریۀ میرداماد دربارۀ چگونگی تحقق خارجی حرکت و معانی آن

محمود صیدی؛ سید محمد موسوی

دوره 18، شماره 1 ، شهریور 1399، ، صفحه 127-145

چکیده
  حرکت و تغییر در مقابل ثبات، از مسائل دیرین فلسفه است که از دیرباز فیلسوفان بزرگ هر یک سعی در تببین و تحلیل آن داشته‌اند. از این جهت بررسی چگونگی تحقق خارجی حرکت نیز وارد مباحث فیلسوفان بزرگ از جمله میرداماد ...  بیشتر
چیستی «عقل فعال» در نظریۀ عقل نزد ابن‌باجه
چیستی «عقل فعال» در نظریۀ عقل نزد ابن‌باجه

حسن عباسی حسین ابادی

دوره 21، شماره 2 ، اسفند 1402، ، صفحه 127-148

چکیده
  «عقل فعال» در فلسفۀ ابن‌باجه در معرفت‌شناسی، اخلاق و سعادت انسان اهمیت دارد. ازاین‌رو مبحث «عقل فعال» از جهات مختلف مورد بحث است. «حقیقت عقل فعال» در جایگاه معرفتی و وجودی، صرف‌نظر ...  بیشتر
حقیقت و واقعیت در پراگماتیسم پیرس و جیمز
حقیقت و واقعیت در پراگماتیسم پیرس و جیمز

عطیه زندیه

دوره 21، شماره 1 ، شهریور 1402، ، صفحه 127-145

چکیده
  حقیقت و واقعیت از مباحث بنیادی فلسفی است که پراگماتیست‌ها دربارۀ آن مباحث ویژه‌ای مطرح کرده‌اند. در این مقاله آرای پیرس و جیمز در‌ این ‌خصوص با هم تطبیق داده می‌شود تا به این سؤال پاسخ داده  شود ...  بیشتر
رشک؛ نقادی کی‌یرکگور از عصر تأمّل بازتابی
رشک؛ نقادی کی‌یرکگور از عصر تأمّل بازتابی

سید کیارش شیخ الاسلام؛ سید حمید طالب‌زاده

دوره 19، شماره 1 ، تیر 1400، ، صفحه 131-152

چکیده
  سورن کی­یرکگور (1803-1855م)، متفکّر دانمارکی قرن نوزدهم میلادی را اکثراً با اندیشۀ او دربارۀ حیات فردی انسان در نسبت با ایمان مسیحی می­شناسند؛ امّا در کنار این حوزه، کی­یرکگور به حیات اجتماعی یا مدنی ...  بیشتر
دیدگاه نوصدرائیان معاصر دربارۀ سازگاری نظریۀ «ترکیب جسم از ماده و صورت» با نظریۀ «ترکیب جسم از اجزاء»
دیدگاه نوصدرائیان معاصر دربارۀ سازگاری نظریۀ «ترکیب جسم از ماده و صورت» با نظریۀ «ترکیب جسم از اجزاء»

مصطفی صادقی؛ محمد باقر عباسی

دوره 19، شماره 2 ، دی 1400، ، صفحه 133-152

چکیده
  در این مقاله، دیدگاه نوصدرائیان معاصر دربارۀ سازگاری نظریۀ «ترکیب جسم از ماده و صورت» با نظریۀ «ترکیب جسم از اجزاء» را بررسی می­نماییم. برای این منظور، در مقدمه، با اشاره به اینکه یونان خاستگاه ...  بیشتر
تنش انسان‌شناختی؛ پرسش از ذات انسان و متافیزیکِ سوبژکتیویته نزد کانت
تنش انسان‌شناختی؛ پرسش از ذات انسان و متافیزیکِ سوبژکتیویته نزد کانت

احسان کریمی ترشیزی؛ شهین اعوانی

دوره 20، شماره 1 ، تیر 1401، ، صفحه 133-150

چکیده
  کانت هر سه مسئلۀ اساسی فلسفه را به مسئله‌ای یگانه و نهایی (انسان چیست؟) بازمی‌گرداند و حلّ آن را بر عهدۀ انسان‌شناسی فلسفی می‌گذارد. باری، اگر از این دید در مهم‌ترین اثر فلسفی کانت، یعنی نقادی عقل محض ...  بیشتر
نسبت دستور‌زبان و منطق در نظر ابونصر فارابی
نسبت دستور‌زبان و منطق در نظر ابونصر فارابی

فاطمه شهیدی

دوره 20، شماره 2 ، بهمن 1401، ، صفحه 135-158

چکیده
  فارابی در مباحث زبان‌شناسانۀ رایج در محافل علمی جامعۀ اسلامی با لحاظ کردن مسائل فلسفی-زبان‌شناختی پیشین منظر جدیدی اتخاذ کرد و برای مسائل پدید آمده پاسخهایی فلسفی یافت. منازعۀ میان منطق و دستور‌زبان ...  بیشتر
رایشنباخ و گذار از تألیفیِ پیشین به پیشینِ نسبی‌شده
رایشنباخ و گذار از تألیفیِ پیشین به پیشینِ نسبی‌شده

احمد عبادی؛ محمد امدادی ماسوله

دوره 18، شماره 1 ، شهریور 1399، ، صفحه 147-167

چکیده
  هانس رایشنباخ در نظریۀ نسبیت و معرفت پیشین (1920) و پیدایش فلسفۀ علمی (1951) از احکام تألیفی پیشینِ کانت دو برداشت یا خوانش متضاد دارد. کتاب نخست، خواستار بازاندیشی تألیفی پیشین از طریق نظریۀ نسبیت، اما اثر ...  بیشتر