سیدمصطفی میرباباپور؛ یوسف دانشور نیلو
دوره 19، شماره 2 ، دی 1400، ، صفحه 213-230
چکیده
علت اعدادی یا معد در فلسفۀ اسلامی بهعنوان علت غیرحقیقی شناخته میشود که معلول هیچ وابستگی وجودی به آن ندارد، ولی زمینهساز پیدایش معلول است. حقیقت و ویژگیهای علت اعدادی کاملاً روشن نیست. فلاسفۀ اسلامی ...
بیشتر
علت اعدادی یا معد در فلسفۀ اسلامی بهعنوان علت غیرحقیقی شناخته میشود که معلول هیچ وابستگی وجودی به آن ندارد، ولی زمینهساز پیدایش معلول است. حقیقت و ویژگیهای علت اعدادی کاملاً روشن نیست. فلاسفۀ اسلامی مباحث مجمل و پراکندهای در مورد آن مطرح کردهاند؛ اما بهطور منسجم و مفصل به آن نپرداختهاند. در این مقاله تلاش میشود با مراجعه به منابع اصیل فلسفۀ اسلامی ابعاد مختلف این موضوع در یک ساختار منسجم بیان و نقش معد در پیدایش امور مادی تبیین شود. طبق یافتههای این پژوهش، معد بنا بر اصطلاح رایج، زمینهساز پیدایش معلول است؛ به این صورت که ماده را برای دریافت صورت جدید آماده و استعداد صورت جدید را در آن ایجاد میکند. با اینکه علت اعدادی با علت حقیقی تفاوتهایی دارد، مانند اینکه معیت و سنخیت علی- معلولی در آن ضرورت ندارد، اما فرآیند اعداد برای حدوث هر امر طبیعی ضرورت دارد. بدون اعداد معد، هیچ شئ مادی برای تبدیل به شئ جدید ترجیحی ندارد و ایجاد بدون اعداد در عالم ماده مستلزم ترجیح بلامرجح است. با عنایت به اینکه حقیقت اعداد همان تحریک ماده برای برای نزدیکشدن به امکان استعدادی است، هر معدی ضرورتاً صرفاً مادی یا نفسی است که با ماده در ارتباط است.