فلسفه

علمی -پژوهشی

کارکرد اخلاقی هنر در کارزار صنعت‌فرهنگ

علیرضا آرام؛ بهاره گراوندی

دوره 20، شماره 2 ، بهمن 1401، صفحه 1-15

چکیده

ایده‌پردازانِ دیالکتیک روشنگری با وضع اصطلاحِ اینک مشهورِ صنعت فرهنگ آن را به عنوان وصفی جامع از فریبِ توده‌ای، رایج و البته مکتوم در نظام سرمایه‌داری مطرح کرده‌اند؛ صنعتی فراگیر، با ملغمه‌ای از ... بیشتر ایده‌پردازانِ دیالکتیک روشنگری با وضع اصطلاحِ اینک مشهورِ صنعت فرهنگ آن را به عنوان وصفی جامع از فریبِ توده‌ای، رایج و البته مکتوم در نظام سرمایه‌داری مطرح کرده‌اند؛ صنعتی فراگیر، با ملغمه‌ای از حبس، تحریک و انحراف افکار عمومی در جامعۀ به ظاهر عقلانی و هوادار آزادی. با پیگیری راه علاج از دو مجرای هنر و اخلاق، طرحی استنباط می‌شود که می‌تواند امید به مهار امواجِ صنعت فرهنگ، یا ایمنی در برابر سیطرۀ فراگیرش را برانگیزد. مقالۀ حاضر ضمن تحلیل این مسیر مطلوب و امیدبخش، از منظر موسسان مکتب فرانکفورت، ابتدائا رابطۀ آرمانی میان هنر و اخلاق را با چشم‌انداز خروجِ موفق از حصارِ صنعت فرهنگ تشریح می‌کند. اما، و از پی ملاحظۀ انتقادی در خصوص پیامدهای اخلاقی- هنری مورد بحث، به نظر می‌رسد مسیری که در تأملات طولانی آدورنو و هورکهایمر به عنوان راه رهایی از صنعت فرهنگ ترسیم شده در مقام عمل ناموفق مانده و حتی از جهتی که انتظار آن نمی‌رود، خودشکن یا متناقض است. چرا که: الف) پناه جستن به اخلاق سلبی و هنرِ مفهومی به قطع ارتباط با فرهنگ عمومی خواهد رسید. ب) ثمره این گوشه‌نشینیْ به جنبش‌های محفلی محدود می‌ماند. ج) این زیست‌جهانِ ایمن، همچون جزئی منفصل از صنعت فرهنگ، همچنان مدیون مناسبات سرمایه‌داری است.

علمی -پژوهشی

روشن‌سازی نسبت یگانگی و بس‌گانگی در منطق اکسپرسیون براساس خوانش دلوز از اسپینوزا

اشکان احدی؛ محمدتقی طباطبایی

دوره 20، شماره 2 ، بهمن 1401، صفحه 17-34

چکیده

ژیل دلوز همواره از طریقِ خوانشِ فیلسوفانِ دیگر، بهدنبال طرح و بسطِ مسئله‌ای در فلسفۀ خویش بوده است. بدین جهت، بسیار پیش می‌آید که در نسبت با مسئلۀ خویش، بر مفهومی در اندیشۀ یک فیلسوف تأکید گذارد، ... بیشتر ژیل دلوز همواره از طریقِ خوانشِ فیلسوفانِ دیگر، بهدنبال طرح و بسطِ مسئله‌ای در فلسفۀ خویش بوده است. بدین جهت، بسیار پیش می‌آید که در نسبت با مسئلۀ خویش، بر مفهومی در اندیشۀ یک فیلسوف تأکید گذارد، که با وجود اهمیتش، در نظامِ فکری آن فیلسوف چندان برجسته نشده باشد. مفهومِ اکسپرسیون، که دلوز آن را مبتنی بر خوانشِ اسپینوزا در کتابِ اکسپرسیونیسم در فلسفه: اسپینوزا طرح کرده، از جملۀ چنین مفاهیمی است، که دامنه و وجوه گستردهای دارد. از آنجا که نوشتۀ حاضر در پرتوِ مسئلۀ نسبتِ یگانگی و بسگانگی این مفهوم را بررسی می‌کند، لذا وجه منطقیِ این مفهوم در آن برجسته می‌گردد. این مقاله می‌کوشد نشان دهد که چگونه دلوز با استفاده از منطقِ اکسپرسیون، اصالتِ یگانگی یا اصالتِ بسگانگی را کنار زده، و نسبتی درون ماندگار میانِ این دو مفهوم برقرار می‌سازد. برای این منظور، ابتدا تمایز و درعین حال همبستگیِ مؤلفه‌های سه‌تایی این منطق، از سه جهتِ متفاوت شرح می‌گردد. سپس نشان داده می‌شود که چگونه این همبستگی مبنایی برای برقراری نسبتی درون‌ماندگار میانِ مفاهیمِ یگانگی و بسگانگی، فراهم می‌سازد. بخش آخر نیز با درنظرگرفتنِ این منطق، به صورت تحلیلی، تفسیرِ دلوز از مفاهیم جوهر ِمطلق و تمایز واقعیِ صفات را بازسازی می‌کند، تا به صورت انضمامی نمونه‌ای از لوازم و نتایجِ دگرگون‌کنندۀ آن را آشکار سازد.

علمی -پژوهشی

نسبی‌انگاری ارزش‌ها و گرایش‌های دربارۀ خود

پیمان جباری؛ محسن جوادی؛ محمد لگنهاوسن

دوره 20، شماره 2 ، بهمن 1401، صفحه 35-56

چکیده

نسبی‌انگاری اخلاقی یکی از مکاتب کهن فرااخلاقی است که به وجود ویژگی‌های اخلاقی، و صدق و توجیه احکام اخلاقی می‌پردازد. با این حال، بخشی از بحث‌های مربوط به نسبی‌انگاری متوجّه معناشناسی جملات نسبی است. ... بیشتر نسبی‌انگاری اخلاقی یکی از مکاتب کهن فرااخلاقی است که به وجود ویژگی‌های اخلاقی، و صدق و توجیه احکام اخلاقی می‌پردازد. با این حال، بخشی از بحث‌های مربوط به نسبی‌انگاری متوجّه معناشناسی جملات نسبی است. نظریات نسبی‌انگارانۀ سنّتی زمینه‌گرا هستند، به این معنا که احکام اخلاقی را دارای عنصری می‌دانند که به نحوی ارجاع به گوینده دارد. این دیدگاه نسبی‌انگاری را با چالش‌هایی مواجه می‌کند، از جمله این‌که اختلاف نظر که یکی از اسباب عمدۀ گرایش به نسبی‌انگاری است، به سوء تفاهم فروکاسته می‌شود. برخی نسبی‌انگاران اخیراً تلاش کرده‌اند تا نظریاتی ارائه دهند که با ثابت دانستن محتوای احکام، دچار مشکلات زمینه‌گرایی سنتی نباشد. یکی از این تلاش‌ها، نظریۀ نسبی‌انگاریِ دربارۀ خود (de se relativism) اندی ایگن است. ایگن با ترکیب نظریۀ دیوید لویس درباب محتوای باور، نظریۀ رابرت استالنیکر درباب اظهار، و نظریۀ استعدادی دیوید لویس درباب ارزش، بر آن است که نظریه‌ای نسبی‌انگارانه دربارۀ ارزش ارائه کند که با طبیعی‌انگاری، درونی‌انگاری احکام اخلاقی، و شناختی‌انگاری سازگار باشد، و از اشکالات دیگری که خودِ او بر زمینه‌گرایی وارد می‌کند مبرّا باشد. در این مقاله نظریۀ ایگن بررسی می‌شود و نشان داده می‌شود که نظریۀ او نه‌تنها از اشکالات وارد بر زمینه‌گرایی رها نیست، بلکه به دلیل پذیرش نظریۀ لویس در باب محتوای باور بار بیشتری بر دوش دارد که آن را نسبت به دیگر نظریات نسبی‌انگارانه مرجوح می‌سازد.

علمی -پژوهشی

تاریخمندی و نسبت آن با هستی‌شناسی بنیادین در وجود و زمان هایدگر

طاهره حبیبی؛ سیدحمید طالب زاده؛ احمد رجبی

دوره 20، شماره 2 ، بهمن 1401، صفحه 57-72

چکیده

هایدگر در وجود و زمان، به طریقی مشابه استدلال کانت در نقد عقل محض که منطق استعلایی را شرط امکان علم تجربی میدانست، تاریخمندی را شرط استعلایی تاریخ‌نگاری می‌داند. او پرسش معرفت‌شناسانه ... بیشتر هایدگر در وجود و زمان، به طریقی مشابه استدلال کانت در نقد عقل محض که منطق استعلایی را شرط امکان علم تجربی میدانست، تاریخمندی را شرط استعلایی تاریخ‌نگاری می‌داند. او پرسش معرفت‌شناسانه و روش‌شناسانه دربارۀ علوم تاریخی را به پرسش هستی‌شناسانه تبدیل می‌کند؛ یعنی به جای اینکه بپرسد «تحت چه شرایطی می‌توان عینیتِ امر تاریخی را تأیید کرد»؟ می‌پرسد «دازاین چه شیوهای از هستی دارد که امکان داشتن دغدغۀ خویش و درک معنای گذشتۀ خویش را دارد؟ و اصلاً چگونه چیزی به نام تاریخ وجود دارد»؟ اهمیت تاریخمندی در طرح کلی وجود و زمان، هنگامی آشکار می‌شود که نسبت آن را با پرسش اصلی اثر، یعنی مسئلۀ معنای وجود، مورد توجه قرار دهیم. سیر بحثِ اثر از فهم پیشانظریِ دازاین به مثابۀ اگزیستانس، به سمتِ کشف ساختارِ واحد اگزیستانسیال‌ها به مثابۀ دغدغه، نشان می‌دهد که آنچه معناداریِ وجود و موجودات را ممکن میسازد، فرایندی است که هایدگر آن را زمانمندیِ اصیل مینامد. به این ترتیب تمایز هستی‌شناختی میان موجود و وجود بدین معناست که وجود را نباید مطابق سنت متافیزیکی، امری مقولی و در ردیف سایر موجودات لحاظ کرد، بلکه وجود فرایندِ معنابخشی است که خود را به مثابۀ فعل «زمانیدن» و «تاریخیدن» در برون‌خویشی‌های سه گانۀ گذشته-حال-آینده و میراث-تقدیر-حوالت فرامی‌گسترد.

علمی -پژوهشی

بررسی انتقادهای علامه طباطبایی به دیدگاه ملاصدرا دربارۀ «تعریف حدی شیء به‌وسیلۀ فصل»

محمد حسین زاده

دوره 20، شماره 2 ، بهمن 1401، صفحه 73-90

چکیده

یکی از نوآوریهای منطقی ملاصدرا بر اساس نظریۀ اصالت وجود، این است که «تعریف حدی شیء منحصر در فصل اخیر آن است» که البته این فصل، نحوۀ وجود خاص آن شیء است و همۀ اجناس و فصول پیشین را بهنحو بساطت ... بیشتر یکی از نوآوریهای منطقی ملاصدرا بر اساس نظریۀ اصالت وجود، این است که «تعریف حدی شیء منحصر در فصل اخیر آن است» که البته این فصل، نحوۀ وجود خاص آن شیء است و همۀ اجناس و فصول پیشین را بهنحو بساطت و اجمال دربر دارد. علامه طباطبایی بهعنوان یکی از مهمترین شارحان ملاصدرا این دیدگاه او را نپذیرفته و سه اشکال را نسبت به آن مطرح کرده است: 1) اکتفا به فصل با مقام تفصیل حد مناسب نیست 2) خارج بودن جنسها و فصلهای پیشین از حقیقت شیء مستلزم انقلاب در ذات و ذاتیات شیء است 3) خارج بودن جنسها و فصلهای پیشین از حقیقت شیء با «لبس بعد از لبس» در حرکت جوهری منافات دارد. این مقاله پس از اشارۀ مختصر به دیدگاه ملاصدرا دربارۀ انحصار تعریف حدی شیء به فصل اخیر، انتقادهای سهگانۀ علامه طباطبایی را با نگرشی انتقادی بررسی کرده است. بررسی این انتقادهای سهگانه به این نتیجه منتهی شد که هیچیک از اشکالهای علامه طباطبایی به دیدگاه ملاصدرا وارد نیست و مقصود ملاصدرا از خارج بودن اجناس و فصول پیشین از ماهیت شیء، خارج بودن اجناس و فصولِ حاضر در مرتبۀ تفصیل است، نه اجناس و فصول مندمج در مرتبۀ اجمال و بساطت فصل اخیر. همچنین در خلال بررسی و پاسخگویی به انتقادهای علامه طباطبایی، برخی از ابعاد پنهان دیدگاه ملاصدرا نظیر فعلیت ثبوتی اجناس و فصول پیشین ـ در مقابل فعلیت وجودی آنها ـ روشن شد.

علمی -پژوهشی

تبیین اشکالات تقسیم‌بندی معقولات اولی و ثانی بر مبنای اصالت وجود و ثمرات هستی‌شناسانه آن

محمد دانش نهاد؛ محمد حسن وکیلی

دوره 20، شماره 2 ، بهمن 1401، صفحه 91-112

چکیده

تقسیم معقولات به معقول اولی و معقول ثانی یکی از تقسیمات مشهور فلسفی است که در حکمت مشاء و متعالیه با تعبیرات متفاوت مورد قبول قرار گرفته است. این تحقیق با روش کتابخانه‌ای، جمع‌آوری و تحلیل اطلاعات و ... بیشتر تقسیم معقولات به معقول اولی و معقول ثانی یکی از تقسیمات مشهور فلسفی است که در حکمت مشاء و متعالیه با تعبیرات متفاوت مورد قبول قرار گرفته است. این تحقیق با روش کتابخانه‌ای، جمع‌آوری و تحلیل اطلاعات و مقارنه آرا در پی آن است که نادرستی تقسیم معقولات را اثبات نماید و ثمرات هستی‌شناسانه چنین اشکالی را برشمارد. بر این اساس ابتدا تقسیم‌بندی معقولات بر دو مبنای اصالت ماهیه و اصالت وجود مورد بررسی قرار می‌گیرد پس از آن علل نادرستی تقسیم‌بندی معقولات تبیین و در نهایت ثمرات هستی‌شناسانه اشکال به تقسیم معقولات اولی و ثانی بیان می‌‌شود. از جمله نتایج تحقیق آن که در پرتوی مابه‌ازا داشتن مفاهیم کلی در عالم کلیات و مجردات و مبنای اصالت وجود تقسیم معقولات به معقول اولی و ثانی ممکن نیست؛ اتحاد ماهوی در حمل جایگاهی سست دارد و مفاهیم وجودی بر اساس ارتباطی که میان آنها برقرار است بر یکدیگر حمل می‌شود؛ تقسیم امور به واقعی و اعتباری نادرست است و تمام امور به میزان بهره‌مندی از وجود دارای واقعیت هستند؛ تقسیم امور به ذاتی و عرضی نادرست است چرا که مبتنی بر اصالت ماهیت است در حالی که بر مبنای اصالت وجود و اعتباری بودن ماهیت جایگاهی برای آن باقی نمی‌ماند؛ تقسیم مرکبات به حقیقی و اعتباری نیز صحیح نیست و تمام مرکبات حقیقی هستند و به عبارت ادق تمام وجودات بسیط هستند؛ ملاک حمل اتحاد و این همانی نیست بلکه ارتباط میان ادراکات وجودی است.

علمی -پژوهشی

مقایسۀ روایت قربانی‌کردنِ فرزند به دست ابراهیم در عرفانِ ابن عربی و نگرش اگزیستانسیالیستی کیرکگور

محسن ساربان نژاد؛ محمد اکوان

دوره 20، شماره 2 ، بهمن 1401، صفحه 113-133

چکیده

این مقاله با تمرکز بر اندیشه‌های حکمی – عرفانیِ ابن عربی، عارف بلندآوازۀ مسلمان، و سورن کیرکگور، فیلسوف و متأله دانمارکی، که از او در مقام بانیِ اگزیستانسیالیسم یاد می‌شود، مقایسۀ ابتلای ابراهیم ... بیشتر این مقاله با تمرکز بر اندیشه‌های حکمی – عرفانیِ ابن عربی، عارف بلندآوازۀ مسلمان، و سورن کیرکگور، فیلسوف و متأله دانمارکی، که از او در مقام بانیِ اگزیستانسیالیسم یاد می‌شود، مقایسۀ ابتلای ابراهیم به قربانیِ فرزند در روایت مسیحی و اسلامی را محور پژوهش خویش قرار داده است. ابن عربی در فَصِّ اسحاقیِ فصوص‌الحکم و کیرکگور در کتاب ترس و لرز دست به تأویل و تفسیر آزمون ابراهیم زده‌اند. پرسش اصلی تحقیق، مبانی و مبادیِ مؤثّر بر اندیشۀ ابن عربی و کیرکگور در تأویلِ روایت مذکور است. نتایج حاصل از پژوهش نشان می‌دهند وجه افتراقِ دیدگاه‌ ابن عربی و کیرکگور در نوع نگاهی است که هر یک به انسان و جایگاه او در نظام آفرینش دارند. اختلاف دیدگاهی که بر بنیاد آن، ابراهیم شهسوار ایمان و مؤمنِ به لطفِ محال در دیدگاه کیرکگور و مردود در تأویل صورتِ اسحاق به گوسفند به روایت ابن عربی است. در دیدگاه کیرکگور، انسان، فردِ تنها و مسئول در پیشگاه خداوند و در عرفان ابن عربی، رؤیای ابراهیم در ذبحِ فرزند، از یک‌طرف مدخلی برای ورود به عرصۀ مباحث رؤیا و خیال و از طرف دیگر دست‌آویزی برای شرح و بسط مباحث وحدت وجودی و جایگاه انسان کامل در عالَم است. پژوهش حاضر با استفاده از روش تطبیقی و با اتکاء به داده‌هایی که از طریق منابع کتابخانه‌ای گرد آمده‌اند، ابتدا به مقایسۀ جایگاه انسان در نظام فکری ابن عربی و کیرکگور پرداخته و سپس آراء آن دو در باب روایتِ قربانیِ اسحاق را مورد مطالعه قرار می‌دهد.

علمی -پژوهشی

نسبت دستور‌زبان و منطق در نظر ابونصر فارابی

فاطمه شهیدی

دوره 20، شماره 2 ، بهمن 1401، صفحه 135-158

چکیده

فارابی در مباحث زبان‌شناسانۀ رایج در محافل علمی جامعۀ اسلامی با لحاظ کردن مسائل فلسفی-زبان‌شناختی پیشین منظر جدیدی اتخاذ کرد و برای مسائل پدید آمده پاسخهایی فلسفی یافت. منازعۀ میان منطق و دستور‌زبان ... بیشتر فارابی در مباحث زبان‌شناسانۀ رایج در محافل علمی جامعۀ اسلامی با لحاظ کردن مسائل فلسفی-زبان‌شناختی پیشین منظر جدیدی اتخاذ کرد و برای مسائل پدید آمده پاسخهایی فلسفی یافت. منازعۀ میان منطق و دستور‌زبان عربی پیشتر و در پی ترجمۀ آثار منطقی و فلسفی یونانیان در جامعۀ اسلامی درگرفته بود. فارابی در این نزاع موضع سومی برگزید که احتمالا آن را با تأمل در مباحث زبان‌شناسانۀ دوران باستان و قرون وسطای متقدم پیش از دورۀ اسلامی به‌ویژه وارو و پریسکیانوس اتخاذ کرده بود. او به وجود گونه‌ای علم اللسان مشترک میان همه امتها نظر داد که به دلیل این اشتراک، هم‌سنخ منطق و چه بسا جزئی از آن به‌شمار می‌رود. بدین ترتیب منطق و دستور‌زبان دارای جزء مشترکی شدند که برای همۀ زبان‌ها مشترک است. قوانین این گونه از علم اللسان که بیش از همه در قواعد صرف و اشتقاق نمایانده می‌شود دال بر روابط معانی و مقولاتی است که خود برگرفته از موجودات عالم هستی هستند و از همین‌رو می‌توانند دستور‌زبانی جهان‌شمول را رقم بزنند. بدین‌ترتیب می‌توان فارابی را در قول به وحدت وجوه هستی، وجوه معانی و وجوه دلالت و همچنین قول به دستور‌زبان جهان‌شمول مقدم بر وجوهیان دانست؛ مشربی زبان شناختی در قرون وسطای متأخر که بیش از همه در تاریخ اندیشه متأثر از پریسکیانوس هستند و تفکرشان تا دوران معاصر ادامه داشته است.

علمی -پژوهشی

ترکیب ماده و صورت از نظر مشاء؛ اتحادی یا انضمامی؟

جواد صوفی؛ علیرضا کهنسال

دوره 20، شماره 2 ، بهمن 1401، صفحه 159-172

چکیده

مشهور است در مقابل حکمت متعالیه که قائل به ترکیب اتحادی ماده و صورت است مشائیان، قائل به ترکیب انضمامی این دو هستند. شهرت انتساب این نظر به مشائیان به حدی است که هیچ‌کس شکی در قائل بودن آنان به ترکیب انضمامی ... بیشتر

علمی -پژوهشی

مطالعۀ انتقادی نظریه‌های غربی قانون طبیعی در آخرین مرحلۀ احیای آن در دورۀ پساتجدد

محمد حسین طالبی

دوره 20، شماره 2 ، بهمن 1401، صفحه 173-191

چکیده

سومین و آخرین مرحلۀ احیای اندیشه غربی قانون طبیعی در دورۀ پساتجدد از سومین دهه پایانی قرن بیستم با توجه فیلسوفان و حقوقدانان به مسئله حقوق بشر شروع شد. در این مقاله آخرین نظریههای غربی قانون طبیعی ... بیشتر سومین و آخرین مرحلۀ احیای اندیشه غربی قانون طبیعی در دورۀ پساتجدد از سومین دهه پایانی قرن بیستم با توجه فیلسوفان و حقوقدانان به مسئله حقوق بشر شروع شد. در این مقاله آخرین نظریههای غربی قانون طبیعی درخلال دو گفتار تبیین و ارزیابی شدهاند. گفتار نخست اندیشه غیرنوتومیستی قانون طبیعی را در آن دوره بررسی کرده است. در این راستا، فولر نظریه اخلاقی بودن درونی قانون را مطرح کرد. یکی از اشکالات نظریه او آن است که اخلاقی بودن درونی قانون چیزی بیش از ابداع لفظ نیست. دورکین که طرفدار نظریههای تفسیری قانون بود، همواره نظریههای معنایی (سمانتیک) را نقد میکرد. افزون بر آنکه لازمه سخن او تن دادن به نسبیت گرایی در جهان حقوق و اخلاق است، نظریه او در مورد آن دسته از کارهای بشر که دربارۀ آنها قانون موضوعه وجود ندارد، ناصحیح است. گفتار دوم نظریه فینیس را به عنوان جدیدترین خوانش نوتومیستی قانون طبیعی ارزیابی کرده است. او پنج ویژگی خیرهای اصیل را بداهت، ذاتی بودن، عدم ارتباط آنها با یکدیگر، تساوی آنها در اهمیت و بیارتباط بودن آنها با هستها میداند. نظریه فینیس کاستیهای گوناگون دارد، از جمله اینکه هیچ‌یک از این اوصاف خصوصیتهای خیرهای اصیل نیستند. روش تحقیق دراین مقاله روشی ترکیبی(نقلی-عقلی-انتقادی) است.

علمی -پژوهشی

خوانش شلینگ از مسئلۀ همه‌خداانگاری بر مبنای اصل «این‌همانی»

احمد عبادی؛ الهام السادات کریمی دورکی

دوره 20، شماره 2 ، بهمن 1401، صفحه 193-211

چکیده

پژوهش‌های فلسفی در باب ذاتِ آزادی انسان[1] (1809)، که به رسالۀ آزادی[2] نامبردار است، تلاش شلینگ برای بنیان‌گذاریِ نظام آزادی است. دغدغۀ اصلی شلینگ در این رساله رفع تقابلِ آزادی و ضرورت است، تقابلی که به ... بیشتر پژوهش‌های فلسفی در باب ذاتِ آزادی انسان[1] (1809)، که به رسالۀ آزادی[2] نامبردار است، تلاش شلینگ برای بنیان‌گذاریِ نظام آزادی است. دغدغۀ اصلی شلینگ در این رساله رفع تقابلِ آزادی و ضرورت است، تقابلی که به نظر او مدار و محور فلسفه است. اصلی که در جستجوی بنیادی برای شکل‌گیریِ نظام و راه‌حلی برای سازگاری نظام و آزادی به آن تمسک می‌جوید «این‌همانی» ‌به‌معنای صحیح آن است که در همه‌خداانگاری به‌مثابۀ تنها نظام ممکنِ عقل ممکن می‌گردد. او با طرح و رد تعابیر ممکن و البته جبرگرایانه از همه‌خداانگاری به‌ویژه در نظام اسپینوزا و لایب‌نیتس، نه‌تنها به تصحیح آنها می‌پردازد، بلکه نشان می‌دهد که منجرشدنِ نظام همه‌خداانگاری به جبرگرایی نتیجۀ فهم نادرستِ هستی‌شناختی و سوءفهم‌های حاصل از آن است. به دیگر سخن، زمینۀ نادرستی که ریشۀ چنین سوءفهم‌هایی شده، سوءتفسیر در معنای واقعیِ «است» و نقش رابط در گزاره است. در این پژوهش نشان داده می‌شود که بنابر نظر شلینگ چگونه سوءتفسیر از این اصل، امکان ناسازگاری نظام و آزادی را در تعریف‌های مختلف از همه‌خداانگاری فراهم می‌آورد و تفسیر شلینگ از ضرورت توجه به «است» چگونه راه به پرسش هستی‌شناختی از معنا و حقیقتِ هستی در اندیشۀ ایدئالیسم آلمانی می‌بَرَد. خوانش انتقادیِ تلاش شلینگ برای رفع سوءتفسیرهای ممکن از این‌همانی، با اولویت مسائل هستی‌شناختی در موضوعات الهیاتی همچون همه‌خداانگاری و تبیین اصل اساسیِ واحدی برای برپایی یک نظام به‌مثابۀ ساختار نظام‌مندِ هستی معنا می‌یابد. [1]. The Philosophical investigations in to the Essence of Human freedom [2] . Treatise on Freedom

علمی -پژوهشی

تحلیل و نقد تقویمِ اگویِ دیگر در پدیدارشناسی هوسرل

محمدمهدی مقدس؛ سید مسعود سیف

دوره 20، شماره 2 ، بهمن 1401، صفحه 213-233

چکیده

این مقاله قصد دارد تا رهیافت هوسرل در تقویم دیگری، به‌مثابه اگوی دیگر را، مورد بررسی و تحلیل قرار دهد. آنچه از بیان هوسرل در تأمل پنجم تأملات دکارتی برمی‌آید، تقویم دیگری به‌عنوان آغازی برای پی‌ریزی ... بیشتر این مقاله قصد دارد تا رهیافت هوسرل در تقویم دیگری، به‌مثابه اگوی دیگر را، مورد بررسی و تحلیل قرار دهد. آنچه از بیان هوسرل در تأمل پنجم تأملات دکارتی برمی‌آید، تقویم دیگری به‌عنوان آغازی برای پی‌ریزی جهانی است که در آن، عینیت و ابژکتیویته، برای همه در دسترس باشد. هوسرل این جهان را بیناسوبژکتیو نام می‌نهد. روایت هوسرل از این تقویم، شامل دو گام اساسی است: در گام نخست، تقلیل دوم به‌اجرا گذارده می‌شود که به‌واسطه آن، از تمامی قصدیت‌ها، انگیزه‌ها، معانی و جز آن، معطوف به دیگرانِ غیر از من، قطع‌نظر می‌شود. سپس با بیان مشخصه ادراک دیگری به‌مثابه یک حضور غیر مستقیم، معنای دیگری در یک ادراک غیرمستقیم شبیه‌ساز و به‌واسطه یک انتقال معنایی در فرآیند جفت‌وجورسازی، از بدن من به بدن دیگری منتقل می‌شود. دست‌کم می‌توان سه نقد جدی بر این توصیف وارد ساخت: 1. اپوخه دوم، تمامی معناهای معطوف به دیگری را از اگو سلب می‌کند و بنابراین، هرگونه ارجاعی به دیگری که بناست معنایش را از اگو دریافت کند، منتفی است؛ 2. توصیف هوسرل از بدن، بسیاری از جوانب درباره آن را مغفول می‌گذارد؛ و حتی در نقطه آغاز، تفاوت ادراکی میان ادراک بدنِ من وبدن دیگری را مورد ملاحظه قرار نمی‌دهد؛ 3. بیان هوسرل برای تمیز میان ارگانیسم و شبه‌ارگانیسم، نا روشن، مبهم و نابسنده است. بیان عباراتی مبهم مانند رفتار متغیر اما هماهنگ، و نیز عدم ارائه معیاری برای تشخیص رفتار هماهنگ یک ارگانیسم، از مواردی است که توصیف هوسرل را دچار دشواری می‌کند.

علمی -پژوهشی

آئورا و تکینگی دیفرانسیلی‌ (به سوی یک زیبایی‌شناسی ماتریالیستی)

سجاد ممبینی

دوره 20، شماره 2 ، بهمن 1401، صفحه 235-250

چکیده

پژوهش حاضر کوشیده است مفهوم بنیامینی آئورا را در نظریۀ دیفرانسیل لایبنیتس و برداشت ویژۀ دلوز از تکینگی، ریشه یابی نموده و بر اساس آن توضیح دهد. دلوز بواسطۀ اثرپذیری خود از لایبنیتس، برداشتی ویژه از ... بیشتر

علمی -پژوهشی

نظریات سه‌گانۀ اگوستینوس دربارۀ میل و لذت بر اساس کتاب اعترافات

حسین نیازبخش؛ اصغر واعظی

دوره 20، شماره 2 ، بهمن 1401، صفحه 251-267

چکیده

اگوستینوس معتقد است بیشتر لذات و امیال انسان (جز عشق به خدا) بد و شرهستند. او در سه مرحله علت این شر بودن را توضیح می‌دهد. در مرحله اول، غفلت و اشتباه معرفتی انسان را علت این انحراف می‌داند. در مرحله دوم ... بیشتر

غده صنوبری دکارت: مقری برای روح

علی افضلی؛ زهره عبد خدائی

دوره 12، شماره 1 ، شهریور 1393، ، صفحه 19-38

چکیده

تبیین رابطه نفس و بدن از مهمترین دلمشغولیهای فلاسفه دوآلیست می‌باشد. گرچه خاستگاه تفکر دوآلیسم به افلاطون بازمی‌گردد، اما رنه دکارت فیلسوف فرانسوی نیز نقش بهسزائی در تبیین، گسترش و شاید بتوان ... بیشتر

نشانه¬شناسی پیرس در پرتو فلسفه، معرفت¬شناسی و نگرش وی به پراگماتیسم

(نوو-اگلیز) اَملی رضوی¬فر؛ حسین غفاری

دوره 9، شماره 2 ، اسفند 1390، ، صفحه 5-37

چکیده

این مقاله، مهمترین ویژگیهای نشانهشناسی پیرس، از جمله فرایند پیدایش نشانهها، نحوۀ دلالت و بُعد عملی آنها را مورد بررسی قرار میدهد. بررسی سه مقوله فلسفی پیرس و مسأله «ابداکسیون» نشاندهندة ... بیشتر

تعریفِ «فلسفه» و «فیلسوف» در فایدونِ افلاطون

ایمان شفیع بیک

دوره 13، شماره 1 ، خرداد 1394، ، صفحه 21-40

چکیده

این مقاله تبیینی است از دگرگونی دیدگاه افلاطون نسبت به معنای «فلسفه» و «فیلسوف» در فایدون در مقایسه با آثارِ پیشین او. فایدون تأویلِ افلاطون از زندگی و فلسفه و مرگ سقراط بر اساس آموزه‌های ... بیشتر

تطبیق زیبایی‌شناسی در فلسفه افلاطون و دکارت

سیمین اسفندیاری

دوره 11، شماره 1 ، شهریور 1392، ، صفحه 67-83

چکیده

تصور مطلق‌انگارانه دکارت نسبت به شناخت عقلی موجب فاصله گرفتن انسان با عالم طبیعت، ادراک حسی و سرانجام پدید آمدن شکاف میان عقل و حس شد. سئوال این است آیا می‌توان در مذهب اصالت عقل دکارت جایی برای زیبایی‌شناسی ... بیشتر

زیبایی¬شناسی در فلسفه صدرالمتألهین

حسین هاشم نژاد؛ سید جواد نعمتی

دوره 9، شماره 2 ، اسفند 1390، ، صفحه 137-162

چکیده

امروزه در محافل آکادمیک، زیباییشناسی به عنوان شاخهای از فلسفه که به مطالعه پیرامون زیبایی و هنر میپردازد، مطرح است. به نظر صدرا زیبایی صورت یا امری تحسین برانگیز است.منشاء زیبایی جمیل مطلق است. ... بیشتر

علمی -پژوهشی

ایدئولوژی به‌مثابه علم ایده‌ها: مواجهه‌ای ریکوری با «دستوت دو تراسی و طرحی معرفت شناسانه برای علمی جدید»

حسین مصباحیان

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 31 خرداد 1401

چکیده

این مقاله در صدد پرتو افکندن بر این پرسش است که «آیا مفهومی علمی از ایدئولوژی می‌تواند وجود داشته باشد؟» پرسش مذکور که عنوان مقاله‌ای از پل ریکور هم هست، در پی مواجهه‌ای پدیدار شناختی با ایدئولوژی ... بیشتر این مقاله در صدد پرتو افکندن بر این پرسش است که «آیا مفهومی علمی از ایدئولوژی می‌تواند وجود داشته باشد؟» پرسش مذکور که عنوان مقاله‌ای از پل ریکور هم هست، در پی مواجهه‌ای پدیدار شناختی با ایدئولوژی و به تعلیق درآوردن تعاریف رایج آن صورت بندی شده است و وارسی آن به این خروجی منجر شده است که از طریق به کار بستن شعار دشوار و موردعلاقۀ پدیدارشناسی یعنی «بازگشت به خود چیزها» و ساخت گشایی از منطق واضع ایدئولوژی، دستوت دو تراسی، می‌توان امکان مفهوم پردازی ایدئولوژی، نه به عنوان یک علم بلکه به‌مثابه یک روش را فراهم ساخت. در مقاله بحث شده است که در صورت فراهم شدن چنین امکانی، گامی برای عبور از دوگانه تفسیر و تغییر یا پژوهش نظری و پژوهش کاربردی برداشته خواهد شد. مقاله پس از فراهم آوردن شرح و تحلیلی از دیدگاه‌های دستوت دو تراسی در باره عناصر ایدئولوژی، تقدم ایدئولوژی بر علوم دیگر و پروژه‌ی بیکنیِ او برای بازسازیِ فهم انسان و طبیعت، میراث او را در بخش ملاحظات پایانی، داوری کرده و به این نتیجه رسیده است که اگر ایدئولوژی نه به معنای «تحلیل ایده‌ها»، یا «وارسی خاستگاه ایده‌ها» به نحو کلی، بلکه به معنای «تحلیل ایده‌های سلطه یافته» فهم شود، می‌تواند در جهت عبور از دوگانه تفسیر و تغییر به کار گرفته شود. در قسمت مذکور ایدئولوژی دارای سه رکن اصلی دانسته شده است: الف) معاصر بودن در سنت فلسفی- علمی ‌شناخت؛ ب) نقد ایده‌های سلطه یافته و؛ ج) برآمدن بدیل‌های نسبی.

مشاهده مقاله

علمی -پژوهشی

موقعیّت های ایزوتوپیکِ سرمایه داری: امکان انقلاب در فلسفه ی شیزوفرنیک دلوز-گتاری

مهدی مومنی نیا؛ اصغر واعظی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 05 مرداد 1401

چکیده

در فلسفه‌ی شیزوفرنیک یا اُنتو-اِتیکو-اِستتیکِ دلوز-گتاری، هستی ارتباطی وثیق با زیباشناسی و اخلاق دارد؛ و این یعنی برقراری پیوندی انقلابی و بدیع میان حوزه‌هایی که پیش‌تر منفک از یکدیگر دیده می‌شدند. ... بیشتر در فلسفه‌ی شیزوفرنیک یا اُنتو-اِتیکو-اِستتیکِ دلوز-گتاری، هستی ارتباطی وثیق با زیباشناسی و اخلاق دارد؛ و این یعنی برقراری پیوندی انقلابی و بدیع میان حوزه‌هایی که پیش‌تر منفک از یکدیگر دیده می‌شدند. چنین نگرشی به هستی، مستلزم بازنگری‌ در حوزه‌های پیشاپیش موجود است؛ این نگرش همچنین مستلزم نقد هر نهاد آموزشی، اجتماعی و درمانی‌ای است که در روندِ آفرینش‌گرِ ماشین‌های میل‌گر، و امیال شیزوفرنیک و انقلابی مانع ایجاد می‌کند و سعی در سرکوب آن و القای الگویی غیردرون‌ماندگار دارد. از آنجاکه ماشینِ سرمایه‌داری و تمام مجموعه‌ها و آپاراتوس‌های تابع آن امیال شیزوفرنیک ماشین‌های میل‌گر را محدود می‌سازد، لذا بیش از هر نهاد دیگری نیازمند نقد است؛ این در حالی است که نقد و تحلیلِ نهادهای سرکوب‌گر و سرمایه‌محور بسیار دشوار خواهد بود، زیرا این نهادها تمایلی وصف‌ناشدنی در جهت آکسیوماتیک‌کردن هر امری -حتی انقلاب و هر آن‌چه که مرتبط با فلسفه‌های شیزوفرنیک است- دارند. در این پژوهش می‌کوشیم ضمن طرح مسیر انقلابیِ فلسفه‌ی ژیل دلوز و فلیکس گتاری و نقدهای آن بر سیستم‌های سرکوب‌گر و آپاراتوس‌های ذیل آن، نقش مفاهیم بنیادینی چون بس‌گانگی و سوبژکتیویته را تحلیل کنیم و تقابل حاصل‌شده میان فلسفه‌ی انقلابی و نهادهای سرکوب‌گر را در بحث از امکان انقلاب و خروج از موقعیّت‌های ایزوتوپیک سرمایه‌داری بررسی و ارزیابی نماییم.

مشاهده مقاله

علمی -پژوهشی

بررسی و مطالعه تطبیقی تفکر نیچه و دیلتای در رابطه با تاریخ

حسن غیبی پور؛ علی کرباسی زاده؛ محمد جواد صافیان

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 30 مهر 1401

چکیده

قرن نوزدهم، سده‌ای بود که در آن از یک سو، تاریخ با تبدیل شدن به علم، فلسفه را با چالش نسبی‌گرایی تاریخی روبرو ‌کرد، و از دیگر سو، به موجب پیشرفت روز افزون علوم تجربی، فلسفه هدف اصلی خود را - یعنی دستیابی ... بیشتر

مشاهده مقاله

علمی -پژوهشی

بررسی انتقادی «ثبات تغیر» در ربط ثابت به متغیر

مهدی اسدی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 08 آبان 1401

چکیده

از آن‌جا که صدرا در بحثی چون ربط ثابت به متغیر (و قدیم به حادث) به ثبات تغیر پای‌می‌فشرد، این مسألۀ مهم پیش‌می‌آید که تعبیر متناقض‌نمایی چون ثبات تغیر تا چه اندازه پذیرفتنی است؟ هدف اصلی این پژوهش بررسی ... بیشتر از آن‌جا که صدرا در بحثی چون ربط ثابت به متغیر (و قدیم به حادث) به ثبات تغیر پای‌می‌فشرد، این مسألۀ مهم پیش‌می‌آید که تعبیر متناقض‌نمایی چون ثبات تغیر تا چه اندازه پذیرفتنی است؟ هدف اصلی این پژوهش بررسی انتقادی همین تقریر خاص صدرایی از «ثبات تغیر» در بحث ربط ثابت به متغیر و بحث‌های مشابه است. خواهیم دید شارحان صدرایی در برابر تعبیرهایی چون ثبات تغیر واکنش‌های متفاوتی نشان‌داده‌اند: برخی، هم‌چون علّامه طباطبایی، آن‌را پذیرفته‌اند و برخی، هم‌چون شهید مطهری و مصباح‌یزدی، نه. خلاصۀ نقدهای مطهری و مصباح‌یزدی این است که ثبات تغیر امری انتزاعی و ذهنی است نه خارجی، و به مفهوم مربوط است نه مصداق. ما در ادامه نقدهای مطهری و مصباح را به‌چالش خواهیم کشید: اگر در خارج نوعی ثبات – به‌عنوان نفس‌الامر – وجود نداشته باشد، ذهن ما نمی‌تواند مفهوم ثبات را در مورد آن تغیرهای خارجی به‌کار ببرد. به دیگر سخن، چون ثبات ذهنی بر یک ثبات خارجی دلالت می‌کند، پس در جهان خارج نوعی ثبات وجود دارد و بحث در نهایت پیرامون همان متعلّق خارجی است. در نقد خاص خود بر ثبات تغیّر نیز به ساختار منطقی مبحث متمرکز خواهیم شد و از این راه نشان خواهیم داد که ثبات تغیّر صدرایی نه صرفاً یک پارادوکس بلکه ظاهراً یک تناقض واقعی است. ولی اگر ثبات در تغیّر را، برخلاف فلسفۀ صدرایی، صرفاً به معنای دوام زمانی خارجی به‌شمار آوریم، از دل این تأکّد در تغیّر به‌صورت تناقض‌آمیزی ثابت مجرد بیرون نخواهد آمد.

مشاهده مقاله

علمی -پژوهشی

حکمت و عرفان اسلامی و مسألة پیشرفت تمدن و فرهنگ

شهرام پازوکی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 11 آبان 1401

چکیده

مسألة رکود یا عدم پیشرفت فرهنگ و تمدن اسلامی و علل آن از مسائل اصلی‌ای است که روشنفکران مسلمان به انحای مختلف آن را عنوان و شرح و بسط داده‌اند. به نظر اکثر آنان، مانع اصلی این امر حکمت و عرفان اسلامی است ... بیشتر

مشاهده مقاله

علمی -پژوهشی

حقیقت و واقعیت در پراگماتیسم پیرس و جیمز

عطیه زندیه

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 23 آبان 1401

چکیده

حقیقت و واقعیت از مباحث بنیادی فلسفی است که پراگماتیست‌ها در مورد آن مباحث ویژه‌ای مطرح نموده‌اند. در این مقاله آرای پیرس و جیمز در‌این‌خصوص با هم تطبیق می‌شود تا به این سؤال پاسخ داده شود که چرا با ... بیشتر حقیقت و واقعیت از مباحث بنیادی فلسفی است که پراگماتیست‌ها در مورد آن مباحث ویژه‌ای مطرح نموده‌اند. در این مقاله آرای پیرس و جیمز در‌این‌خصوص با هم تطبیق می‌شود تا به این سؤال پاسخ داده شود که چرا با اینکه پیرس بنیان‌گذار پراگماتیسم است، جیمز از شهرت گسترده‌تری برخوردار است، تفکر او بیش‌تر پی‌گرفته می‌شود و از او نیز به‌عنوان مؤسس پراگماتیسم نام می‌برند. آنچه باعث این مسأله شده نظرگاهی است که این دو نسبت به نظریه حقیقت اتخاذ کرده‌اند. از‌این‌رو، بررسی حقیقت و واقعیت از لحاظ معنا، اقسام، معیار و جایگاه آنها در پراگماتیسم، هم نظر آنان را درمورد این دو مبحث به خوبی بازگو می‌کند و هم به پرسش این مقاله پاسخ می‌دهد. پراگماتسیم بر اصل پراگماتیکی استوار است که پیرس واضع آن بوده و جیمز نیز آن‌ را پذیرفته‌است. آنان با اصل پراگماتیکی، آثار و نتایج عملی مفاهیم را می‌سنجند. تمایز این دو فیلسوف در این است که پیرس اصل پراگماتیکی را اصلی منطقی دانسته و با نظریه معنا مرتبط می‌سازد و جیمز آن را با نظریه حقیقت گره می‌زند و این باعث می‌شود پراگماتیسم جیمز در صدر تفکرات پراگماتیستی بعدی قرار گیرد. افزون بر این، در این مقاله به این بحث نیز می‌پردازیم که آیا پراگماتیسم آنان در نظریه واقعیت و حقیقت توانسته خود را از قید فلسفه متافیزیکی برهاند. پاسخ این پرسش آن است که پیرس و جیمز دیدگاه‌های مؤثر وجدیدی در فلسفه مطرح کرده‌ و برخی از اصول فلسفه متافیزیکی را به چالش کشیدند، اما با این همه هنوز در چهارچوب تفکر متافیزیکی می‌اندیشند.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

نظریۀ فرایند معکوس و کاربرد آن در تبیین نحوۀ مشاهده و اطلاع از امور غیبی توسط ابن‌سینا و شیخ اشراق

سعید انواری

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 05 آذر 1401

چکیده

ابن‌سینا نحوۀ مشاهدۀ موجودات غیرمادی (عقلانی) را دارای فرایندی معکوس مشاهدۀ موجودات مادی دانسته است. پس از وی شیخ اشراق به کمک این فرایند، نحوۀ مشاهدۀ موجودات عالم مثال را نیز از همین طریق تبیین کرده ... بیشتر ابن‌سینا نحوۀ مشاهدۀ موجودات غیرمادی (عقلانی) را دارای فرایندی معکوس مشاهدۀ موجودات مادی دانسته است. پس از وی شیخ اشراق به کمک این فرایند، نحوۀ مشاهدۀ موجودات عالم مثال را نیز از همین طریق تبیین کرده است. در این فرایند به جای آنکه حسگرهای پنجگانۀ بیرونی اطلاعاتی به حس مشترک ارسال کنند، این اطلاعات از نفس و یا مستقیماً از متخیله به حس مشترک منتقل می‌شوند. شرط لازم برای این اتفاق آن است که قوای ظاهری و باطنی مشغول نباشند و این فرصت وجود داشته باشد که ادراک نفسانی بر مغز و حس مشترک تاثیر گذاشته و از این طریق موجود مجرد برای فرد متمثّل گردد. این فرایند در مواردی نیازمند تعبیر یا تاویل است که در این مقاله شرایط و نحوۀ تبیین ایشان مورد بررسی قرار گرفته است. همچنین این فرایند کاربردهای مختلفی در فلسفۀ اسلامی دارد و به کمک آن نحوۀ مشاهده و تمثل فرشتگان، اجنه و شیاطین و نیز نحوۀ الهام و نزول وحی و مشاهدۀ رؤیای صادقه و انجام سحر و جادو و اطلاع از علم غیب و نیز هذیان‌گویی برخی از بیماران تبیین شده است. همچنین می‌توان از این طریق مشاهدات و ادراکات حسی و شنیدن اصواتی را که شیخ اشراق در مراحل سلوک توصیف کرده است را تبیین نمود. در این مقاله فرایند معکوس و کاربردهای آن بیان شده و مورد نقد و بررسی قرار گرفته است و نشان داده شده است که شیخ اشراق در این بحث تحت تاثیر ابن‌سینا قرار دارد.

مشاهده مقاله

علمی -پژوهشی

واکاوی شهود مقولی در پژوهش‌های منطقی هوسرل

سیدمحمد تقی شاکری

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 08 آذر 1401

چکیده

هوسرل در پژوهش ششم از پژوهش‌های منطقی «شهود مقولی» را مورد بحث قرار می‌دهد. در شهود مقولی با اضافه‌ای فوق بر ادراکات حسی سر و کار داریم که در مرحلة انتقال ادراک حسی به گزاره‌ای محمولی بدان افزوده ... بیشتر

مشاهده مقاله

علمی -پژوهشی

تقابل میان مفهوم کنشگر هانا آرنت و دازاین خودتنهاپنداشته شدۀ هایدگری بر اساس نقد آرنت از هایدگر در تبیین بحران تمامیت‌خواهی

المیرا ارشدی طهرانی؛ محمد شکری؛ علی مرادخانی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 20 آذر 1401

چکیده

هانا آرنت، متفکرسیاسی برجستۀ قرن بیستم، در آرائش دربارۀ ارتباط وثیق پراکسیس و غلبه ‌بر تمامیت‌خواهی که آن را محصول از خودبیگانگی ، انفعال و انزوای انسان مدرن می‌داند، مسیری متمایز از استادش مارتین ... بیشتر هانا آرنت، متفکرسیاسی برجستۀ قرن بیستم، در آرائش دربارۀ ارتباط وثیق پراکسیس و غلبه ‌بر تمامیت‌خواهی که آن را محصول از خودبیگانگی ، انفعال و انزوای انسان مدرن می‌داند، مسیری متمایز از استادش مارتین هایدگر پیموده است. آرنت به شیوه‌ای پدیدارشناسانه به تحلیلی تاریخی دست می‌زند تا وضع بشر را از دوران پیشاسقراطی تا کنون، مورد بررسی قرار داده و نقش تقابلی نظر و عمل را در شکل گیری این وضعیت تبیین کند. پرواضح است که او در این مسیر، همانند هایدگر به نقد سنت متافیزیک غربی پرداخته باشد؛ اما آرنت برخلاف هایدگر که بر انکشافِ هستی دازاین به‌مثابۀ آشکارگی حقیقت تاکید می‌کند، از «وجود» به‌ «نمود» سوی‌گردانی کرده و انکشاف را در آشکارگی کیستی عمل‌ورز که از طریق دو‌ نمود عمل و گفتار در ساحت عمومی رخ می‌نماید، مورد بررسی قرار می‌دهد. آرای آرنت با تاکید بر لزوم حضور انسان‌ها و هم‌کنشی‌شان در سپهر متکثر همگانی به‌منظور برون‌رفت از بحران تمامیت‌خواهی، ازخودبیگانگی و غربت از کرۀ ارض، در تقابل با آن‌چه وی دازاین خود تنها انگاشته شدۀ هایدگری نامیده قرار گرفته و به بوتۀ نقد کشیده شده است. دازاینی که به عقیدۀ آرنت گرچه در-عالم-بودن است، اما غرق شدن در کثرت همبودهای خویش را عامل هرزه‌درایی و سقوط به زیستنی متوسط و بی‌اصالت می‌پندارد و از اینرو زیستنی خداگونه و مثالی را در تفرد خویش ارحج می‌داند.

مشاهده مقاله

علمی -پژوهشی

«متافیزیک شر»؛ نقد نظام آزادیِ شلینگ و تفسیر هستی‌شناختیِ هایدگر

احمد عبادی؛ الهام السادات کریمی دورکی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 30 بهمن 1401

چکیده

رسالۀ پژوهش‌های فلسفی در باب ذاتِ آزادی انسان (1809)، پژوهشی هستی‌شناختی دربارۀ آزادی به‌مثابۀ ذات بشر است که وجه مثبت و تعیین‌کنندۀ شر را در ذات آزادیِ انسان تصدیق می‌کند. شلینگ برای تثبیت کردن امکانِ ... بیشتر رسالۀ پژوهش‌های فلسفی در باب ذاتِ آزادی انسان (1809)، پژوهشی هستی‌شناختی دربارۀ آزادی به‌مثابۀ ذات بشر است که وجه مثبت و تعیین‌کنندۀ شر را در ذات آزادیِ انسان تصدیق می‌کند. شلینگ برای تثبیت کردن امکانِ آزادی (شر) در تمامیت هستندگان، به‌عنوان یک کل، تمایز هستی‌شناختیِ «بیناد» و «وجود» را به میان می‌آورد. ‌هایدگر این تمایز را از ابداعات فلسفۀ شلینگ به‌شمار می‌آورد و در رسالۀ شلینگ در باب ذات آزادی انسان (1936)، آن را «شکاف هستی» می‌نامد. به نظر او، جایگاه آزادی در نظام شلینگ در بنیادی هستی‌شناختی تحقق می‌یابد و پرسش او از آزادی قابل تحویل به پرسش از هستی، به‌مثابۀ پرسش بنیادیِ فلسفه است. بر این اساس، هدف مهم مقالۀ حاضر، تحلیل تفسیرِ هایدگر از تمایز بنیاد و وجود به‌مثابۀ شرط هستی‌شناختیِ امکان شر در نظام آزادی شلینگ است. این پژوهش در جستجوی پاسخ به این دو پرسش است که چگونه این تمایز، راه را برای تبیین بنیاد هستی‌شناختیِ امکان شر می‌گشاید؟ و چرا برای شناخت این دو اصل، باید به بررسی روح انسانی و ذات آن به‌مثابۀ آزادی پرداخت؟ نشان خواهیم داد که چگونه در تفسیر هایدگر از خوانش شلینگ، وی علی‌رغم نزدیکیِ پذیرفته‌شده‌اش به این تمایز بنیادین، همچنان فلسفۀ ایدئالیستی، از جمله نظام فلسفی شلینگ را در برداشتنِ گام نهایی ورای ساختارهای بنیادینِ متافیزیک اراده و رهایی حقیقی از سنت متافیزیکی ناکام می‌شمارد.

مشاهده مقاله

علمی -پژوهشی

تبیین حکیم مصلح الدین لاری از حرکت‌شناسی ابن سینا مقدّمه، تصحیح و تحقیق رسالة فی بحث الحرکة

محمد جواد اسماعیلی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 15 اسفند 1401

چکیده

مصلح الدین لاری، فیلسوف و تاریخنگار قرن دهم هجری/ شانزدهم میلادی است که زندگی خود را در سه قلمرو صفوی در ایران، گورکانی در هندوستان، و عثمانی سپری کرد. این تجربه زیسته، رهاورد فرهنگی و اجتماعی به همراه ... بیشتر

مشاهده مقاله

علمی -پژوهشی

تحلیل و نقد تأثیر تشکیک وجود بر نظریه مجموع در اندیشه ملاصدرا

مریم عباسی کشکولی؛ عبدالعلی شکر

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 24 اسفند 1401

چکیده

نظریه کل‌نگری برخلاف سایر نظریات، در فلسفه‌ی اسلامی و به ویژه حکمت متعالیه به نحو بایسته مورد توجه قرار نگرفته است. نظریات در باب چگونگی وجود کل یا مجموع به عنوان امری برگرفته از آحاد، در جهت تأیید یا ... بیشتر

مشاهده مقاله

علمی -پژوهشی

ردپای برگسون در تفسیر هایدگر از زمان

حسین ملکوتی؛ بیژن عبدالکریمی؛ علی مرادخانی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 19 فروردین 1402

چکیده

در ابتدای کتاب وجود زمان نام برگسون در کنار نام ارسطو آمده است، جایی که هایدگر سعی دارد مفهوم حیث زمانی را از زمان سنتی مورد استفاده در فلسفه تمایز دهد. حال سؤال اینجاست که پس از اشاره‌ی هایدگر به نام ... بیشتر در ابتدای کتاب وجود زمان نام برگسون در کنار نام ارسطو آمده است، جایی که هایدگر سعی دارد مفهوم حیث زمانی را از زمان سنتی مورد استفاده در فلسفه تمایز دهد. حال سؤال اینجاست که پس از اشاره‌ی هایدگر به نام ارسطو، چرا نام برگسون به میان می‌آید؟ اگر منظور آخرین فیلسوف است چرا هوسرل را نام نمی‌برد که استاد خود هایدگر بود و سخنرانی‌اش با عنوان زمان-آگاهی قرار بود تحت نظارت هایدگر به چاپ برسد؟ چرا نامی از هگل به میان نمی‌آید که تفسیرش از زمان در فصل ماقبل آخر وجود و زمان، موضوع بحث هایدگر قرار می‌گیرد؟ چرا نامی از دیلتای نیست که موضوعات تفکرش در زمینه‌ی زمان قبل از نوشتن کتاب وجود و زمان موردتوجه هایدگر بود؟ البته هایدگر در انتهای بخش دوم وجود و زمان و در قالب یک پانوشت بار دیگر به نام برگسون اشاره و ادعا می‌کند که تنها قصدش، تمایز قائل شدن میان نظر خودش در باب «زمان» با برگسون است، هرچند اخیراً توسط علاقه‌ی روزافزون به مکتب برگسونی و تأثیر او بر فلسفه‌ی قرن بیستم به دلیل تأثیر او بر ژیل دلوز تحقیقات پژوهشگران نشان از وامداری هایدگر از فلسفه‌ی برگسون دارد. دامنه‌ی این تحقیقات گرچه به مسئله‌ی تأثیر برگسون بر پدیدارشناسی و هایدگر هم کشیده شده اما برخی پرسش‌ها هنوز بی‌پاسخ هستند که این مقاله سعی در پاسخ به آنها را دارد.

مشاهده مقاله

علمی -پژوهشی

دیدگاه ملاصدرا پیرامون رئیس حکومت و ویژگیهای او، بر پایه کتاب مبدأ و معاد

محمد ملائی ایولی؛ علی اصغر زکوی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 19 فروردین 1402

چکیده

تشکیل حکومت به منظور دستیابی بشر به اهداف فردی و اجتماعی خود یک ضرورت عقلانی است. اما بحث درباره حق حاکمیت و ویژگیهای حاکم همواره از جمله مباحث چالش برانگیز بوده است. هدف از این نوشتار واکاوی آراء ملاصدرا، ... بیشتر

مشاهده مقاله

علمی -پژوهشی

صورت بندی اخلاق و تربیت خانواده در فلسفه منسیوس(Mencius )

علی آقاجانی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 20 فروردین 1402

چکیده

چین باستان سرزمین فلسفه و حکمت عملی است که محور عمده آن خانواده به مثابه دولت کوچک است و محملی از نظریه های مختلف اخلاقی درباره خانواده و اتصالش به ساحت اجتماع است. منسیوس به پیوستگی فرد، خانواده و حکومت ... بیشتر چین باستان سرزمین فلسفه و حکمت عملی است که محور عمده آن خانواده به مثابه دولت کوچک است و محملی از نظریه های مختلف اخلاقی درباره خانواده و اتصالش به ساحت اجتماع است. منسیوس به پیوستگی فرد، خانواده و حکومت معتقد است و رابطه ای خطی میان آن ها می بیند. مقاله بر پایه چارچوب نظری پارادایم در پاسخ بدین پرسش که بنیادها و رویکردهای اخلاق و تربیت خانواده در فلسفه چین باستان و به طور خاص منسیوس چیست این فرضیه را پیش می کشد که منسیوس در دستگاه فکری کنفوسیوسی به طرح پارادایم خود پرداخته و در پرتو آن رویکردی معنوی تر در تحلیل اخلاق و تربیت در خانواده و طرح قواعد اخلاقی، شبکه نظام اخلاقی و فضیلت های نظام خانواده داشته است. وی در هستی شناسی رویکرد متافیزیکی بیشتر و شفاف تر و در انسان شناسی تاکید بسیاری بر نیک سرشتی انسان دارد که در مباحث تربیتی و اخلاقی بسیار موثر است. مفاهیم و قواعد اصلی نظام اخلاقی و تربیت خانوادگی منسیوس که به بر چند پایه استوار است. اعتدال در رفتار که مانع از افراط و تفریط است(لی)، پرهیزگاری(یی)، انسان دوستی و انسانیت(جن)، قاعده طلایی کمال خود و کمال دیگران یا آنچه خود می پسندی برای دیگران هم بپسند و تکلیف گرایی و گذار از سود شخصی. از دیدگاه وی روابط میان زن و شوهر آغاز تمامی روابط انسانی است و سهم عمده ای در آرامش اجتماع دارد. الفت میان زن و شوهر، رفتار مهربانانه با کودکان و تقسیم کار و... اضلاع مهم خانواده است.

مشاهده مقاله

علمی -پژوهشی

برهان زیبایی از منظر‌ سی. اس. لوئیس

مریم سیف؛ فرح رامین

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 21 فروردین 1402

چکیده

هر چند مباحث مدوّن و مکتوب راجع به زیبایی در آثار افلاطون، ارسطو، فیثاغوریان و دیگر فیلسوفان به شکل قابل توجه‌‌ای یافت می‌شود. اما این مباحث تقریباً از سده هجدهم به این سو، به صورت یک قلمرو معرفتی مطرح ... بیشتر هر چند مباحث مدوّن و مکتوب راجع به زیبایی در آثار افلاطون، ارسطو، فیثاغوریان و دیگر فیلسوفان به شکل قابل توجه‌‌ای یافت می‌شود. اما این مباحث تقریباً از سده هجدهم به این سو، به صورت یک قلمرو معرفتی مطرح شد. در میان فلاسفه و متفکران غرب، زیبایی و حقیقت آن به نحوی مطرح شده است که یکی از براهین اثبات وجود خدا به این عنوان نام‌ گرفته است. ماهیت برهان زیبایی و چگونگی اثبات وجود خداوند از طریق زیبایی‌های جهان مسئله‌ای است که لوئیس به آن پرداخته و این پژوهش سعی به بررسی و تحلیل نظرات وی دارد. بر این اساس نگارنده با طرح پرسش‌های ‌فرعی‌تر و با روش توصیفی-تحلیلی می‌کوشد، تا ابعاد این مسأله را مورد مطالعه و بررسی قرار دهد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد: این استدلال با دو طریق معرفت‌شناختی و هستی‌شناختی سعی بر اثبات وجود خداوند دارد. این شیوه‌ها به توانایی ما در شناخت زیبایی یا بر وجود فی‌نفسه زیبایی متمرکزاند. دیدگاه سی اس لوئیس در باب زیبایی، از غنا و برجستگی خاصی برخوردار است و روشن گردیده که ایشان اشتیاق به زیبایی را میلی طبیعی می‌داند که نیاز به متعلَّقی دارد و از طریق ارتباط بین زیبایی طبیعت و وجود خداوند، به عنوان خالقِ جهان به اثبات برهان می‌پردازد. اگر چه اشکال‌هایی چون ردِ میل بودنِ اشتیاق و وجود موارد نقض برای ارضاء امیال انسان بر این برهان وارد شده است. ولی این برهان به عنوان ابتکاری نو در قرن معاصر همچنان مرکز توجه است.

مشاهده مقاله

علمی -پژوهشی

ملاحظاتی درباره صورت در نظریۀ ماده - صورت‌گرایی ابن‌سینا و کیت فاین

حمیده مختاری

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 28 فروردین 1402

چکیده

ماده-صورت‌گرایی» یک استراتژی قابل قبول در برابر تقلیل هستی‌شناختی یک کل مرکب به اجزاء مادی است. برخی تببین ماهیت اشیاء مادی در چارچوب ماده-صورت‌گرایی را نسبت به تبیین دوگانه‌انگاری جوهری و ماتریالیستی ... بیشتر ماده-صورت‌گرایی» یک استراتژی قابل قبول در برابر تقلیل هستی‌شناختی یک کل مرکب به اجزاء مادی است. برخی تببین ماهیت اشیاء مادی در چارچوب ماده-صورت‌گرایی را نسبت به تبیین دوگانه‌انگاری جوهری و ماتریالیستی از اجسام، برتر می‌دانند. نظریۀ ماده-صورت‌گرایی که با ارسطو آغاز شد، مدعی است که ساختار جسم از ترکیب ماده و صورت، حاصل می‌آید. این نظریه در متافیزیک برخی فیلسوفان ادامه یافت، از آن جمله ابن‌سینا و برخی فیلسوفان متافیزیک تحلیلی معاصر به طور خاص کیت فاین. علی الاصول بخش پررنگی از فهم این نظریه متکی است برفهم مباحث مرتبط با صورت که به طور ویژه در این مقاله متمرکز بر آن هستیم. پس از یک سو، نظریه ابن‌سینا و در سوی دیگر نظر تحلیلی معاصر فاین را داریم که هر دو معتقد به ماده-صورت‌گرایی ارسطویی هستند. بر این اساس محور اصلی مقاله آن است که دریابیم، ابن‌سینا به مباحث و مسائل مطرح شده در نظریۀ ارسطوئی ماده-صورت‌گرایی معاصر، چه پاسخی دارد؟ به دیگر سخن، تلاش کردیم به این پرسش پاسخ دهیم، آیا می‌توان دغدغه‌های متافیزیک تحلیلی در نظریۀ ماده-صورت‌گرایی را در نظریه ابن‌سینا هم جستجو کرد؟ این تلاش متمرکز بر مسئله صورت و به طور خاص پاسخ به چند موضوع دربارۀ آن است؛ 1. ماهیت صورت، 2. اثبات صورت، 3. بررسی امکان ارائه تصویر سلسله مراتبی از ساختار متافیزیکی اشیاء.

مشاهده مقاله

علمی -پژوهشی

چیستی «عقل فعال» در نظریۀ عقل نزد ابن‌باجه

حسن عباسی حسین ابادی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 10 اردیبهشت 1402

چکیده

«عقل فعال» در فلسفۀ ابن باجه در معرفت‌شناسی، اخلاق و سعادت انسان اهمیت دارد. ازاینرو مبحث «عقل فعال» از جهات مختلف مورد بحث است. «حقیقت عقل فعال» در جایگاه معرفتی و وجودی، صرف‌ نظر از ... بیشتر

مشاهده مقاله

علمی -پژوهشی

ریشه یابی نظریۀ تجرد خیال سهروردی در آثار ابن سینا

علی اصغر جعفری ولنی؛ دنیا اسدی فخر نژاد

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 23 اردیبهشت 1402

چکیده

ابن‌سینا، تمامی قوای مربوط به نفس، غیر از قـوة عـاقله را مادی می‌انگارند. لذا طبق مبنای ابن‌سینا، خیال علاوه بر اینکه خود دارای ماهیتی مادی است، منطبع در محل مادی نیز می‌باشد. قوه خیال براساس عملکرد ... بیشتر ابن‌سینا، تمامی قوای مربوط به نفس، غیر از قـوة عـاقله را مادی می‌انگارند. لذا طبق مبنای ابن‌سینا، خیال علاوه بر اینکه خود دارای ماهیتی مادی است، منطبع در محل مادی نیز می‌باشد. قوه خیال براساس عملکرد «ترکیب و تفصیل»، صورتها و معانی لازم را برای عقل در جهت تحقق ادراک عقلی مهیا می‌سازد. در مقابل، شیخ اشراق با انکار قوه خیال و متخیله به معنای مورد نظر ابن‌سینا، صورتهای خیالی را صور معلق دانسته که در محل و مکان منطبع نیستند؛ و اگرچه این صورتها بعضاً در مظاهری ظهور می‌یابند، اما این مظاهر نباید محل و مکان آن صور پنداشته شود. یعنی سهروردی ادراک خیالی را مانند همه ادراکات به علم حضوری نفس تحویل می‌کند. درواقع سهروردى با وجود تبعیت از ابن‌سینا در جسمانی بودن خیال، صورتهای خیالى را مجرد، باقى و موجود در مثـال اکبـر (خیال منفصل) مى‌داند. هرچند قوه متخیلـه را مادى قلمداد می‌کند و میان مـدرک و مدرک قائل به سنخیت نبوده و معتقد است که نفس به مشاهده صورتهای خیالى در مثال می‌پردازد. ازاینرو به نظر می‌رسد سهروردی، گرچه دیدگاهی همسو با نظر ابن‌سینا پیدا کرده، اما در عین حال از چند جهت دیگر در بحث خیال از ابن‌سینا فاصله گرفته است. نگارنده در فرایند پژوهش به این نتیجه رسیده است که ملاحظات انتقادی سهروردی در این بحث، ریشه در سخنان ابن‌سینا دارد؛ چراکه خود شیخ، هر چند نه به نحو تفصیلی و سازمان‌یافته، بلکه به نحو اجمالی، در برخی آثار خویش به آنها توجه داشته است.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

سمانتیک غیرتابع‌ارزشی حاج‌حسینی

اسدالله فلاحی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 21 خرداد 1402

چکیده

مرتضی حاج‌حسینی در ویراست دوم کتاب خویش «طرحی نو از اصول و مبانی منطق» دو نظام تابع‌ارزشی و غیر تابع‌ارزشی معرفی کرده است که دستگاه استنتاج‌طبیعی آن دو و سمانتیک نظام تابع‌ارزشی را در مقاله‌های ... بیشتر مرتضی حاج‌حسینی در ویراست دوم کتاب خویش «طرحی نو از اصول و مبانی منطق» دو نظام تابع‌ارزشی و غیر تابع‌ارزشی معرفی کرده است که دستگاه استنتاج‌طبیعی آن دو و سمانتیک نظام تابع‌ارزشی را در مقاله‌های دیگری بررسی کرده‌ام. در این مقاله به سمانتیک نظام غیرتابع‌ارزشی خواهم پرداخت و فراقضایای صحت و تمامیت را که او اثبات کرده است مورد واکاوی قرار خواهم داد. نشان می‌دهم که 1. این سمانتیک مبتنی بر یک نظریة مجموعه‌های جدید است که تا کنون تدوین نشده است. 2. تعریف مدل در این کتاب مربوط است به «مدل کامل» در حالی که مدل‌های معرفی شده همگی «مدل ناقص» هستند. 3. شرایط صدق فرمول‌های غیرتابع‌ارزشی یادآور شرایط صدق فرمول‌های مشابه در منطق استلزام اکید سی. آی. لوئیس اما در سمانتیک موجهاتی لایب‌نیتزی است. 4. این سمانتیک با نظریة برهان کتاب هماهنگ نیست. 5. از این رو، قضایای صحت و تمامیت در واقع نادرست هستند و مثال‌های نقض دارند. 6. ادات ناقض در این سمانتیک تابع‌ارزشی شمرده شده است در حالی که باید غیرتابع‌ارزشی باشد. 7. تعداد روابط در این سمانتیک متناهی (دقیقا پنج) معرفی شده است در حالی که این تعداد بی‌نهایت (ناشمارا) است. 8. به همین دلیل منطق غیرتابع‌ارزشی باید تصمیم‌ناپذیر باشد، در حالی که در نظام تابع‌ارزشی تصمیم‌پذیر اعلام شده است.

مشاهده مقاله

علمی -پژوهشی

بررسیِ تأثیر دستاوردهای فلسفی حکمتِ متعالیه در اجتهاد شیعی: مطالعه‌ی موردیِ مسئله‌ی«وحدتِ وجود»

محمدحسین مطهری فریمانی؛ علی اردشیر لاریجانی؛ سید مصطفی محقق داماد

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 21 خرداد 1402

چکیده

مسئله‌ی اساسیِ این پژوهش بررسیِ تأثیر یا عدمِ تأثیرِ تحقیقات فلسفی در صدورِ احکامِ فقهی و هدف از آن، اثباتِ این تأثیر با مطالعه‌ی موردیِ مسئله‌ی «وحدتِ وجود» در حکمت متعالیه است. برخی فُقها در ... بیشتر مسئله‌ی اساسیِ این پژوهش بررسیِ تأثیر یا عدمِ تأثیرِ تحقیقات فلسفی در صدورِ احکامِ فقهی و هدف از آن، اثباتِ این تأثیر با مطالعه‌ی موردیِ مسئله‌ی «وحدتِ وجود» در حکمت متعالیه است. برخی فُقها در احکامِ مربوط به «کافر» و همچنین در احکام کتب «ضِلال»؛ به مسئله‌ی وحدتِ وجود و قائلینِ به آن پرداخته‌اند و در بابِ مشروعیّت یا عدمِ مشروعیّتِ چنین دیدگاهی به داوری نشسته‌‍اند و به‌تبعِ آن احکامی را در بابِ قائلینِ آن، صادر کرده‌اند. در این مقاله به روشِ توصیفی-تحلیلی آشکار می‌شود اجتهاد فقها در این باب، تابعی از نحوه مواجهه و مفاهمه فقهای صاحب رأی با آرای فلسفی است. بر این اساس، پس از ذکر نمونه‌هایی از داوری فقهای چند سده اخیر و ایضاح پیش‌فرض‌های فلسفی یا عرفانی نهفته در آن، نسبت تقریر صدرالمتألهین از مسئله‌ی وحدتِ وجود با دیگر تقریرها روشن و ثمره پذیرش یا عدم پذیرش آن در داوری فقها معین شده است. در این مقاله آشکار می‌گردد اولاً تقریرِ صدرالمتالهین از وحدت وجود از تقریر عرفانی آن متمایز است و ثانیاً پذیرش این تقریر می‌تواند دوگانگی و غیریت میان توحید فقها و عرفا را رفع نموده؛ و با معاضدت تحقیقات فلسفی حکمت متعالیه، اجتهاد فقها از انتساب بلاوجه صفت کفر و ضلال منزه گردد.

مشاهده مقاله

علمی -پژوهشی

تحلیلی هرمنوتیکی بر فلسفه ورزی منسیوس(Mencius) درباره سیاست

علی آقاجانی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 05 شهریور 1402

چکیده

منسیوس(Mencius) از مهم ترین فیلسوفان چیره دست در پارادایم چینی و سنت کنفوسیوسی است که مقاله در پی تحلیل فلسفه ورزی او درباره سیاست بر پایه روش هرمنوتیک اسکینر است. او هم شارح کنفوسیوس و هم نظریه پرداز و فیلسوفی ... بیشتر

مشاهده مقاله

علمی -پژوهشی

تقسیم‌بندی معقولات از دیدگاه ابن‌سینا

جواد صوفی؛ مهدی عظیمی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 26 شهریور 1402

چکیده

پس‌ازاینکه تقسیم‌بندی معقولات به معقولات اولی، معقولات ثانیه‌ی فلسفی و ثانیه‌ی منطقی، از سوی میرداماد ارائه شد و از سوی ملاصدرا مورد تأیید و تحکیم قرار گرفت، دیدگاه نهایی در تقسیم‌بندی معقولات تا ... بیشتر پس‌ازاینکه تقسیم‌بندی معقولات به معقولات اولی، معقولات ثانیه‌ی فلسفی و ثانیه‌ی منطقی، از سوی میرداماد ارائه شد و از سوی ملاصدرا مورد تأیید و تحکیم قرار گرفت، دیدگاه نهایی در تقسیم‌بندی معقولات تا امروز قلمداد شده است اما در مورد فیلسوفان پیش از میرداماد همچون ابن‌سینا اختلاف‌نظر وجود دارد. گروهی بر آن‌اند که ابن‌سینا قائل به تقسیم‌بندی سه‌گانه‌ی معقولات است به این صورت که معقول ثانی نزد او مساوی با معقولات ثانیه‌ی منطقی است اما معقولات ثانیه‌ی فلسفی را بااینکه می‌شناخته اصطلاح جداگانه‌ای برای آن‌ها قرار نداده است. در مقابل، دیدگاهی دیگر می‌گوید که ابن‌سینا قائل به تقسیم‌بندی دوگانه است و به نظر او، معقولات اول تنها مفاهیم ماهوی نیستند بلکه مفاهیم فلسفی را نیز از معقولات اول می‌داند و معقولات ثانیه ازنظر او همان معقولات ثانیه‌ی منطقی است.این پژوهش بر آن است که ابن‌سینا قائل به تقسیم‌بندی دوگانه‌ی معقولات است نه تقسیم‌بندی سه‌گانه که گروهی گمان کرده‌اند اما نه تقسیم دوگانه‌ای که در دیدگاه دوم گمان شده است بلکه به این صورت که او در یک تقسیم ابتدایی، معقولات را به دو قسم اولی و ثانیه تقسیم می‌کند سپس برخی از معقولات ثانیه از جهت امری که عارض آن‌ها می‌شود یعنی از جهت ایصال به مطلوب در منطق بحث می‌شوند وگرنه به نظر وی بحث از اثبات و نحوه‌ی وجود آن‌ها در فلسفه اولی است ازاین‌رو بالذات معقول ثانی فلسفی(در اصطلاح مشهور) هستند و بالعرض، معقول ثانی منطقی بنابراین نه‌تنها معقول ثانی ازنظر ابن‌سینا مساوی با معقولات ثانیه‌ی منطقی نیست بلکه اعم از آن‌هاست و مفاهیم فلسفی.

مشاهده مقاله

علمی -پژوهشی

جایگاه واهمه در عمل از منظر ابن سینا

سعید حسن زاده؛ محمد سعیدی مهر؛ رضا اکبری

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 21 آبان 1402

چکیده

از منظر ابن سینا، قوه واهمه یکی از مهم ترین مبادی عمل است. این قوه مبدأ ادراکی عمل است. ادراک پیشین عمل، به کارگیری متصرفه برای تصور عمل، تحریک شوق شهوی و غضبی از طریق ادراک جزئی و تصوری نفع و ضرر، یاری ... بیشتر

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

[به عنوان یادداشت] نقد، ویرایش، و معرفت‌شناسی گواهی

سید محسن اسلامی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 06 آذر 1402

چکیده

رابطة مؤلف با تألیف از جهات مختلف حائز اهمیت است. بخشی از اخلاق پژوهش و نگارش که شامل بررسی انتحال یا سایه‌نویسی می‌شود ناظر به همین موضوع است. استدلال می‌کنم که همسو با این ایده، ویرایش نیز ممکن است ... بیشتر رابطة مؤلف با تألیف از جهات مختلف حائز اهمیت است. بخشی از اخلاق پژوهش و نگارش که شامل بررسی انتحال یا سایه‌نویسی می‌شود ناظر به همین موضوع است. استدلال می‌کنم که همسو با این ایده، ویرایش نیز ممکن است رابطة مؤلف با تألیف را مخدوش کند و خواننده را در موقعیت معرفتی نامناسبی قرار دهد. برای این کار، از بحث‌های معرفت‌شناسان دربارة گواهی کمک می‌گیرم. دربارة اعتماد به گواهی دیگران دست‌کم دو دیدگاه عمده داریم: اینکه باید دلایل یا شواهدی ایجابی له اعتماد بیابیم، یا اینکه کافی است دلایل سلبی علیه اعتماد در کار نباشد. خواهیم دید که فارغ از اینکه کدام دیدگاه درباره گواهی درست باشد، برای اعتماد به نقد کتاب‌ها (و نوشته‌های انتقادی از این دست) مستلزم جستجوی دلایل له و علیه اعتماد به منتقد هستیم. مادامی که ویرایش این دلایل را حذف کند، به لحاظ معرفتی موقعیت ما را تضعیف می‌کند و نمی‌توانیم در قبال اعتماد به منتقد موضع مناسبی اتخاذ کنیم. نهایتاً به یک اشکال می‌پردازم. شاید گفته شود همین نگرانی دربارة هر متنی صدق می‌کند و بنابراین ویرایش اصولاً بد است – که یک تالی فاسد به نظر می‌رسد. توضیح می‌دهم که لزوماً چنین نیست و نوشته‌های انتقادی کوتاه ویژگی‌های متمایزی دارند، گرچه مسائل مربوط به گواهی می‌تواند زمینه‌ساز تأملات بیشتر دربارة اصل ویرایش باشد.

مشاهده مقاله

تعداد دوره‌ها	20
تعداد شماره‌ها	39
تعداد مقالات	357
تعداد نویسندگان	351
تعداد مشاهده مقاله	997,720
تعداد دریافت فایل اصل مقاله	397,906
نسبت مشاهده بر مقاله	2794.73
نسبت دریافت فایل بر مقاله	1114.58
-----------------------------------------
تعداد مقالات ارسال شده	864
تعداد مقالات رد شده	540
درصد عدم پذیرش	63
تعداد مقالات پذیرفته شده	142
درصد پذیرش	16
زمان پذیرش (روز)	207
تعداد پایگاه های نمایه شده	11
تعداد داوران	243

دوره 20 (1401)

دوره 19 (1400)

دوره 18 (1399)

دوره 17 (1398)

دوره 16 (1397)

دوره 15 (1396)

دوره 14 (1395)

دوره 13 (1394)

دوره 12 (1393)

دوره 11 (1392)

دوره 10 (1391)

دوره 9 (1390)

دوره 8 (1389)

دوره 7 (1388)

دوره 6 (1387)

دوره 5 (1386)

دوره 4 (1385)

دوره 3 (1384)

دوره 2 (1383)

دوره 1 (1381)

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

بانک ها و نمایه نامه ها