نوع مقاله : علمی -پژوهشی

نویسنده

• زهرا زرگر

استادیار پژوهشکده مطالعات بنیادین علم و فناوری دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

چکیده

مسئلۀ بازشناسی علم از ‏‏‏‏شبهِ‌‏علم که به مسئلۀ تحدید (demarcation) مشهور است، از جمله مسائل نظری و کاربردی مهم در فلسفۀ علم است. چالش‏‌های پیش روی حل مسئلۀ تحدید به دو دسته چالش‏‌های مربوط به تعریف ملاک، و چالش‏‌های مربوط به کاربست ملاک تقسیم‏ می‏شوند. ‏درحالی‏که غالب مباحث شکل‏گرفته راجع به مسئلۀ تحدید بر چالش‌‏های تعریف ملاک متمرکز شده ‏اند، این مقاله به یکی از چالش‏‌های مربوط به کاربست ملاک تحدید‏ می‏‌پردازد. «تعیین مرجع صاحب صلاحیت» برای داوری راجع به علمی یا ‏‏‏‏شبهِ‏ علم بودن موارد مظنون به ‏‏‏‏شبهِ‏علم، از جمله این چالش‌‏ها است. با توجه به گوناگونی نمونه ‏های ‏‏‏‏شبهِ‏علم، بغرنج‏‌ترین حالت تمییز علم و ‏‏‏‏شبهِ‏ علم در مواردی مرزی رخ‏ می‏دهد که در آن ادعاهای مظنون توسط افرادی با اعتبار علمی مطرح‏ می‌شوند. در این موارد حتی اگر ملاک روشنی برای تمیز علم از شبه‏ علم داشته باشیم، اینکه چطور بر اساس این ملاک باید دربارۀ علمی بودن یا نبودن یک دیدگاه داوری کرد و چه کسی صلاحیت این داوری را دارد، چالشی دشوار است. در معرفت ‏‏شناسی اجتماعی چنین مواردی مصداقی از مسئلۀ «اختلاف نظر بین متخصصین» به حساب‏ می‏آیند. در این مقاله تلاش‏ می‏ شود با اتکا بر راهکارهای این مسئله در معرفت ‏‏شناسی اجتماعی و تکمیل آنها با ایدۀ «تقسیم کار معرفتی» راهکارهایی برای غلبه بر این چالش پیشنهاد شود.

کلیدواژه‌ها

• علم و شبهِ ‏علم
• مسئلۀ تحدید
• معرفت‏ شناسی اجتماعی
• اختلاف نظر
• تقسیم کار معرفتی

موضوعات

• فلسفه

عنوان مقاله [English]

Insights from Social Epistemology for Thinking about the Demarcation Problem

نویسنده [English]

• Zahra Zargar

Assistant Professor, Institute for Science and Technology Studies, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran

چکیده [English]

The problem of diagnosing science from pseudoscience- widely known as the Demarcation Problem- has both theoretical and practical significance in philosophy of science. While for decades philosophers have tried to provide a satisfying solution to this problem, still there is no agreed answer to the question. The difficulties of demarcating science from pseudoscience can be divided into two main categories: challenges for defining a demarcating criterion, and challenges for applying the criterion to the occurred cases. Whereas most of the debates are centered around the first category, this paper focuses on one problem from the second one. Specification of the authority who possesses the necessary competence and legitimacy to discern science from pseudoscience is a difficulty for the application of demarcating criteria. It seems that the most complicated cases for this problem are those in which defenders of the suspected pseudoscience are themselves members of a scientific society. These cases are examples of a situation called “experts’ disagreement” in social epistemology. In this paper, I try to utilize insights from social epistemology about experts’ disagreement and complement them with the idea of “cognitive labor division” to overcome the challenge of finding the competent authority for identifying science from pseudoscience.
 

کلیدواژه‌ها [English]

• Science and Pseudoscience
• Demarcation Problem
• Social Epistemology
• Experts’ Disagreement
• Cognitive Labor Division