نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

• سید امیرعلی موسویان

دانش آموختۀ دکتری فلسفه از دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

تشتت آرای موجود در مسئلة اصل موجبیت، محصول یک‌بعدی نبودن آثار و مسیر تفکر ارسطو است. در اخلاق نزد ارسطو به‌رغم وجود اصل کلی ضرورت، اما به اصل موجبیت به نحو متفاوتی از آثار منطقی، فیزیکی و متافیزیکی پرداخته شده است. فصل سوم از دفتر ششم متافیزیک بیانگر آن است که اگر پیدایش هر چیز به ضرورت نباشد، آن‌گاه مبادی و عللی وجود دارند که بدون قرار گرفتن در معرض سیر معیّن تکوین یا تباهی پدید می‌آیند و از میان می‌روند. ضروری نبودن همة امور سبب گشته برخی علل و مبادی، فاقد قوه یا دونامیس به‌عنوان شرط لازم پیدایش و زوال باشند، و از این‌رو پیدایش آنها اتفاقی باشد. نقشة راه نفی ضرورت اکید و مطلق در درون و ذات سلسلة علّی، توسل به امکان وجود چیزها یا رخدادهای عرضی و اتفاقی است. ارسطو به این منظور، راهبرد ضرورتِ وجود علل عرضی و اتفاقی یا به‌اظهاری «ضرورت امر غیرضروری» را پیش‌ می‌گیرد. پیشامد اتفاقی نیز برای حصول غایتی است و به‌زعم فرده از دایرة پیش‌بینی قطعی خارج نیست. در این مقاله سعی بر تصویر سهم هر یک از علل فاعلی و غایی در ساختار علّی واقعیت از مجرای ضرورت علّی خواهد بود. نسبت میان علیت فاعلی و ضرورت و نیز مفهوم ضرورت علّی فاعلی در متافیزیک ارسطو بر اساس مفهوم قوای علّی قابل فهم است. اگر سلسلة علّی را از آینده به گذشته تحلیل کنیم، غایتی که هنوز محقق نگشته، به حکم علیت غایی و تأثیر علّی، رویدادهای پیشین گذشته در سلسلة علّی را به نحو متقن و پیش‌بینی‌پذیری موجَب و ضروری می‌کند. مآلاً در صدد اثبات آنیم که تفسیر فصل سوم متافیزیک اپسیلن با هر دو تحلیل ضرورت علل فاعلی و غایی بر اساس مفروضات متفاوت، سازگار است و چه استدلال‌هایی له جبر غایت‌شناسانه از جمله تقلید صناعت از طبیعت، ممکن‌اند.

کلیدواژه‌ها

• دترمینیسم غایت‌شناختی
• ضرورت علّی
• هم‌آیندی
• قوای علّی
• علیت ذاتی و عرضی
• ضرورت مشروط و مطلق
• دُرُثِئا فرده

موضوعات

• فلسفه

عنوان مقاله [English]

From efficient causal necessity to teleological determinism in Metaphysics of Ε, Θ, Λ and Nicomachean ethics

نویسنده [English]

• SEYEDAMIRALI MOUSAVIAN

PhD of Philosophy at Shahid Beheshti University

چکیده [English]

The diversity of opinions regarding determinism stems from the multidimensional nature of Aristotle’s works and thinking. In Aristotle’s ethics, despite the presence of a general principle of necessity, determinism is treated differently than it is in his logical, physical, and metaphysical works. Metaphysics E 3 suggests that if the generation of all things is not necessary, then there exist principles and causes that arise and perish without undergoing a determined process of generation or decay. The fact that not everything is necessary implies that some causes and principles lack the dunamis (power) as a necessary condition for their generation and destruction, and thus their occurrence is accidental. Aristotle’s road map for negating strict and absolute necessity within the causal chain is to appeal to the possibility of incidental and accidental things or events. To this end, Aristotle adopts the strategy of acknowledging the necessity of incidental causes or, as it might be expressed, "the necessity of the unnecessary." Accidental events also aim to achieve a purpose, and according to Frede, they do not fall outside the realm of definite prediction. This article seeks to depict the contribution of both efficient and final causes within the causal structure of reality through the framework of causal necessity. The relationship between efficient causation and necessity, as well as the concept of efficient causal necessity in Aristotle’s metaphysics, can be understood through the concept of causal powers. If one analyzes the causal chain from the future to the past, an unrealized final cause, by virtue of final causality and causal influence, renders earlier events in the causal chain logically and predictably necessary. Ultimately, we aim to demonstrate that the interpretation of Metaphysics E 3 is consistent with both the analysis of the necessity of efficient and final causes, based on different assumptions, and the arguments supporting teleological determinism, including the imitation of nature by art.

کلیدواژه‌ها [English]

• teleological determinism
• causal necessity
• coincidence
• causal powers
• intrinsic and incidental causation
• hypothetical and absolute necessity
• Dorothea Frede