فلسفه

معروف‌ترین برهان صدرا در اثبات حرکت جوهری برهانی است که به وجود نسبت خاصّی بین عرض و جوهر پای‌می‌فشرد و با تعبیرهایی هم‌چون تابعیت عرض از جوهر، معلول‌بودن، لازم‌بودن و شأن‌بودن عرض برای جوهر تبیین ... بیشتر معروف‌ترین برهان صدرا در اثبات حرکت جوهری برهانی است که به وجود نسبت خاصّی بین عرض و جوهر پای‌می‌فشرد و با تعبیرهایی هم‌چون تابعیت عرض از جوهر، معلول‌بودن، لازم‌بودن و شأن‌بودن عرض برای جوهر تبیین می‌شود: چون اعراض تابع جوهرند، پس در حرکت خود نیز باید تابع جوهر باشد؛ بنابراین جوهر به‌طریق اولی متحرک است. در این مقاله‌ این برهان‌ها به‌صورتی جامع نقد و بررسی می‌شوند. برپایۀ اشکال سکون جوهری سکون عرضی نیز شاهدی بر ثبات جوهر است و جوهر باید به‌گونه‌ای متناقض هم ساکن باشد و هم متحرک. افزون بر این، چون حرکت‌های عرضیِ بالفعل در همۀ اجسام اثبات نشده است، فراگیربودن حرکت جوهری به مشکل برمی‌خورد. در اشکال عدم رابطۀ علّی میان جوهر و عرض معلول‌بودن، مرتبه‌بودن و نحوۀ‌وجودبودن عرض و حرکت‌های عرضی برای جوهر با ادله و مثال‌نقض‌های گوناگون نقد می‌شود. هم‌چنین، با نقد وحدت وجود در ذات و عرض‌های آن اثبات تغییر در وجود جوهر زیر سؤال می‌رود. در نقد اثبات حرکت جوهری از راه تبعیت و نسبی‌بودن حرکت نیز نشان‌داده می‌شود که صدرا قاعدۀ تکافؤ متضایفان را به‌نادرستی تعمیم‌ داده است. به‌همین‌ سبب مشکل اجتماع جوهر و اضافه و مشکل حضور یک چیز واحد در ذات دو امر متغایر پدید می‌آید و افزون بر حرکت جوهری اموری چون سرخی جوهری نیز اثبات می‌شود!

مشاهده مقاله

مقالات آماده انتشار

شماره جاری

دوره 21 (1402)

دوره 20 (1401)

دوره 19 (1400)

دوره 18 (1399)

دوره 17 (1398)

دوره 16 (1397)

دوره 15 (1396)

دوره 14 (1395)

دوره 13 (1394)

دوره 12 (1393)

دوره 11 (1392)

دوره 10 (1391)

دوره 9 (1390)

دوره 8 (1389)

دوره 7 (1388)

دوره 6 (1387)

دوره 5 (1386)

دوره 4 (1385)

دوره 3 (1384)

دوره 2 (1383)

دوره 1 (1381)

کلیدواژه‌ها = عرض

نقد اثبات حرکت جوهری از راه تبعیت، تشأن و علیت

چکیده