نوع مقاله : علمی -پژوهشی
نویسنده
استاد
چکیده
ابوریحان بیرونی در کتاب الصیدنه وقتی میخواهد ضعف زبان پارسی را در مقایسه با زبان تازی یادآور شود میگوید که زبان پارسی صرفاً به درد قصه گوییهای شبانه و داستانسرایی کردن برای پادشاهان میخورد، و نه برای طرح مباحث و مسائل دقیق علمی و فلسفی. یکی از زندهترین و پرتحرّکترین تعبیرات اشاری که هم در زبان پارسی میانه و هم در دورۀ جدید در میان فلاسفه و عرفای ایرانی رایج بوده است تعبیر «دریا» است. این نام که در زبان پارسی معمولی به معنای شناخته شده بهکار میرفته، نزد حکما و عرفای ایرانی برای اشاره به چیزهای مینوی و صفات اهورائی وهمچنین ضدّ آنها یعنی صفات اهریمنی به کار رفته است. البته در دورۀ پیش از اسلام، حکمای ایرانی دریا را برای نامیدن کلیّاتی که در عالم مینو وجود دارند و افلاطون و افلاطونیان آنها را مثل مینامند بهکار میبردهاند و در دورۀ اسلامی عرفای ما عمدتاَ آن را برای اشاره به صفات الهی یا حالات و مقامات نفسانی و کمالات و رذائل اخلاقی در نظر گرفتهاند. در این مقاله که در دو بخش تنظیم شده است، ابتدا سعی خواهیم کرد معنایی را که در زبان پارسی میانه، بهخصوص در کتاب دینکرد ششم برای «دریا» در نظر داشتهاند بررسی کنیم و سپس کارکرد این کلمه را در آثار و سخنان عرفای پارسی زبان، از بایزید بسطامی و ابوالحسن خرقانی گرفته تا نویسندگان و شعرایی چون رشیدالدین میبدی و فریدالدین عطار بررسی نماییم.
کلیدواژهها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
The heavenly Seas in Irānšahr Philosophy and Islamic Mysticism
نویسنده [English]
- nasrullah pourjavadi
professor
چکیده [English]
In his book Kitab al-Şaydana, Abu Rayḥān Bῑrūnῑ, when recalling the weakness of the Persian language in comparison to the Arabic language, states that the Persian language is only good for telling nightly tales and narrating stories for kings, and not for presenting precise scientific and philosophical discussions and issues. One of the most vibrant and dynamic allusive expressions that has been common among Iranian philosophers and mystics both in Middle Persian and in the modern era is the expression “sea.” This name, which was used in ordinary Persian language in a known sense, has been used by Iranian scholars and mystics to refer to heavenly things and divine attributes, as well as their opposites, i.e., demonic attributes. Of course, in the pre-Islamic period, Iranian sages used the sea to name the universals that exist in the heavenly realm, which Plato and the Platonists call Forms, and in the Islamic period, our mystics mainly considered it to refer to divine attributes or states and stages of the soul, and moral perfections and vices. In this article, which is divided into two parts, we will first try to examine the meaning that was intended for “sea” in the Middle Persian language, especially in the sixth book of the Denkard, and then we will examine the function of this word in the works and sayings of Persian-speaking mystics, from Bāyazῑd Basṭāmῑ and Abu al-Ḥasan Kharqānῑ to writers and poets such as Rashid al-Din Maybodῑ and Farid al-Dῑn Aṭṭār.
کلیدواژهها [English]
- Sea"
- Universals"
- Denkard"
- heavenly Realm"
- "
- Forms"
)