سعید حسن زاده؛ محمد سعیدی مهر؛ رضا اکبری
دوره 21، شماره 2 ، اسفند 1402، ، صفحه 37-60
چکیده
از منظر ابنسینا، قوه واهمه یکی از مهمترین مبادی عمل است. این قوه مبدأ ادراکی عمل است. ادراک پیشین عمل، بهکارگیری متصرفه برای تصور عمل، تحریک شوق شهوی و غضبی از طریق ادراک جزئی و تصوری نفع و ضرر، ...
بیشتر
از منظر ابنسینا، قوه واهمه یکی از مهمترین مبادی عمل است. این قوه مبدأ ادراکی عمل است. ادراک پیشین عمل، بهکارگیری متصرفه برای تصور عمل، تحریک شوق شهوی و غضبی از طریق ادراک جزئی و تصوری نفع و ضرر، یاریرسانی به عقل عملی، پدیدآوردن برخی از کیفیات نفسانی مانند ترس یا آرزو، تولید گزارههای کاذب، تأثیر در خارج از بدن و واسطهگری بین وضعیتهای بدنی و عمل از جمله کارکردهای این قوه است. این قوه برای کارکرد خود به همراهی سایر قوای ادراکی نیازمند است. واهمه انسان به دلیل همراهی با عقل، به کارکرد دیگری مانند اذعانات جزمی و ساخت برخی از گزارههای کلی دست یافته است. تشابه، تجربه، نیاز قوا و الهامات رحمانی الهی از جمله راههایی است که از آن طریق، واهمه بدون کمک عقل به ادراکات خود دست مییابد. واهمه در اکثر موارد، بدون تصدیق و بلکه با ادراک تصوری نفع و ضرر را ادراک میکند. تصریحات ابنسینا درباره گزارههای مخیله و انفعال نفس از تخیلات بدون تصدیق این مدعا را اثبات میکند. علیرغم ابعاد مختلف اندیشه ابنسینا درباره وهم و جایگاه آن در عمل، اندیشه او دارای تعارضات و ابهاماتی است؛ مانند استناد ادراک کلی به قوه واهمه مادی در برخی موارد و عدم امکان تبیین بعضی کارکردهای وهم.