فلسفه - فهرست مقالات

حقیقت و واقعیت از مباحث بنیادی فلسفی است که پراگماتیست‌ها دربارۀ آن مباحث ویژه‌ای مطرح کرده‌اند. در این مقاله آرای پیرس و جیمز در‌ این ‌خصوص با هم تطبیق داده می‌شود تا به این سؤال پاسخ داده شود ... بیشتر حقیقت و واقعیت از مباحث بنیادی فلسفی است که پراگماتیست‌ها دربارۀ آن مباحث ویژه‌ای مطرح کرده‌اند. در این مقاله آرای پیرس و جیمز در‌ این ‌خصوص با هم تطبیق داده می‌شود تا به این سؤال پاسخ داده شود که چرا با اینکه پیرس بنیان‌گذار پراگماتیسم است، جیمز از شهرت گسترده‌تری برخوردار است؛ تفکر او بیشتر پی‌گرفته می‌شود و از او نیز به‌عنوان مؤسس پراگماتیسم نام می‌برند؟ آنچه باعث این مسئله شده، نظرگاهی است که این دو دربارۀ نظریۀ حقیقت اتخاذ کرده‌اند؛ از‌این‌رو، بررسی حقیقت و واقعیت از لحاظ معنا، اقسام، معیار و جایگاه آنها در پراگماتیسم، هم نظر آنان را در مورد این دو مبحث به‌خوبی بازگو می‌کند و هم به پرسش این مقاله پاسخ می‌دهد. پراگماتیسم بر اصل پراگماتیکی استوار است که پیرس واضع آن بوده و جیمز نیز آن‌ را پذیرفته‌ است. آنان با اصل پراگماتیکی، آثار و نتایج عملی مفاهیم را می‌سنجند. تمایز این دو فیلسوف در این است که پیرس اصل پراگماتیکی را اصلی منطقی دانسته، با نظریۀ معنا مرتبط می‌سازد و جیمز آن را با نظریۀ حقیقت گره می‌زند و این باعث می‌شود پراگماتیسم جیمز در صدر تفکرات پراگماتیستی بعدی قرار گیرد. افزون بر این، در این مقاله به این پرسش نیز می‌پردازیم که آیا پراگماتیسم آنان در نظریۀ واقعیت و حقیقت، توانسته است خود را از قید فلسفۀ متافیزیکی برهاند؟ پاسخ این پرسش آن است که پیرس و جیمز دیدگاه‌های مؤثر وجدیدی در فلسفه مطرح کرده‌ و برخی از اصول فلسفۀ متافیزیکی را به چالش کشیده‌اند؛ اما با این همه، هنوز در چارچوب تفکر متافیزیکی می‌اندیشند.

تأملی بر تفاوت رهیافت هرمنوتیکی گادامر با هایدگر به مسئلة تناهیِ حقیقت

احمد رجبی

دوره 18، شماره 2 ، اسفند 1399، ، صفحه 43-65

چکیده

در این نوشتار کوشیده‌ایم رویکرد انتقادی هرمنوتیک فلسفی گادامر به هایدگر را دربارة سنت و زبان متافیزیک از طریق بنیادیابی آن در تلقی متفاوت این دو متفکر از مسئلة تناهی حقیقت تفسیر کنیم. مقصود از تناهی ... بیشتر در این نوشتار کوشیده‌ایم رویکرد انتقادی هرمنوتیک فلسفی گادامر به هایدگر را دربارة سنت و زبان متافیزیک از طریق بنیادیابی آن در تلقی متفاوت این دو متفکر از مسئلة تناهی حقیقت تفسیر کنیم. مقصود از تناهی حقیقت در اینجا، تأکید بر دسترس‌ناپذیری بنیاد پدیداریِ پدیدار و عدم امکان بنیان‌گذاریِ حقیقتِ هستی‌شناختی بر حضور مطلق در بی‌واسطگی یا وساطت تام است. در این نوشتار می‌کوشیم بر اساس تفسیری اجمالی از تناهی رویداد حقیقت در اندیشة متأخر هایدگر ذیل مفهوم رویدادگی، نشان دهیم که گادامر چگونه ایدة محوری هایدگر، یعنی بی‌بنیادی و پوشیدگیِ رویداد حقیقت و به‌ویژه دسترس‌ناپذیریِ آن را برای مفاهیم متافیزیکی ذاتاً متحول ساخته است و با نفیِ آغازگاه فراروندة اندیشة هایدگر از متافیزیک، آن را چگونه به مفاهیم متافیزیکی بازمی‌گرداند؛ از این طریق که گادامر مفهوم رویدادگی هایدگری را با رجوع به فلسفة هگل، بر اندیشة این‌همانی میان حقیقت و کل، و نیز با تفسیر کل به مثابة تاریخ روح، ذیل نظریة تاریخ تأثیر و تأثر تفسیر می‌کند و با رجوع به بحث چشم‌انداز و افق در پدیدارشناسی ادراک حسی هوسرل، تناهیِ حقیقت را به منزلة وحدت‌بخشیِ تام‌شوندة همواره اتمام‌ناپذیر در گفت‌وگو میان فهم و سنت می‌فهمد.

امر کلاسیک و سنّت تاریخی در هرمنوتیک گادامر

فاطمه رجبی؛ محمد علی رجبی؛ شهرام پازوکی

دوره 18، شماره 2 ، اسفند 1399، ، صفحه 67-87

چکیده

در این مقاله بر بحث استطرادی گادامر دربارة چیستیِ وصف «کلاسیک» برای آثار هنری و ادبی تمرکز می‌شود و با شرح آن، به عنوان نمونه‌ای که نحوة حضور و وجود امر تاریخی را در میانة زمانی‌بودن و داعیة حقیقت ... بیشتر در این مقاله بر بحث استطرادی گادامر دربارة چیستیِ وصف «کلاسیک» برای آثار هنری و ادبی تمرکز می‌شود و با شرح آن، به عنوان نمونه‌ای که نحوة حضور و وجود امر تاریخی را در میانة زمانی‌بودن و داعیة حقیقت فرازمانیِ آن، به نحو بارزی نشان می‌دهد، کوشش می‌شود تا معنا و چگونگیِ تحققِ آنچه گادامر با استناد به هایدگر، وجود «تاریخ‌مند» یا نحوة وجودِ «تاریخ‌مندی» می‌نامد، به‌روشنی و وضوح درآوریم. گادامر برای آثار کلاسیک، هم‌زمان دو وجه «تاریخی» و «فراتاریخی» قائل است؛ بدین معنی که این آثار با وجود تحقق در گذشته، حضور و استمرارِ فرازمانی در تمامی اعصار دارند. از این حیث، گادامر تداوم امر کلاسیک را بیش از همه، مثالی آشکار از پیوستگی سنت می‌داند که همواره از گذشته با زمان حال پیوند دارد. در خلال این بحث روشن خواهد شد که فهم گادامر از تاریخ‌مندیِ حقیقت، همچنین فهم او از نحوة داعیه‌داریِ حقیقت برای اثر هنری، و نیز نحوة نسبت دادنِ حقیقت به سنت تاریخی، به چه معنا از یک سو گرفتار فرض متافیزیکی یک عرصة فراتاریخی و ادعای ساده‌انگارانة عقلانیتِ بی‌نسبت با واقعیت سنت تاریخی و حجیت خاص آن نمی‌شود و از سوی دیگر، به دام نسبی‌انگاری تاریخی و اصالت تاریخ نمی‌افتد و می‌تواند حضور پایدار حقیقت را در تاریخ نشان دهد.

نقش پدیدارشناسی روح هگل درتکوین جامعه‌شناسی معرفت مانهایم

زین العابدین افشار

دوره 17، شماره 1 ، شهریور 1398، ، صفحه 89-103

چکیده

هگل سیر تحول روح را باتحول در آگاهی حسی، خودآگاهی، عقل،روح، دین وعلم مطلق تشریح می‌کند. در این مسیر آگاهی به روش دیالکتیکی دربستر تاریخ حرکت می‌کند. لذا معرفت امری تحولی، خود یابنده و پویا تلقی می‌گردد. ... بیشتر

معانی متفاوت سوژه در فلسفه ی آلن بدیو

علیرضا اسمعیل زاده برزی؛ احمد علی حیدری

دوره 13، شماره 1 ، خرداد 1394، ، صفحه 1-20

چکیده

در این مقاله کوشیدهایم تا وجود نوعی ابهام را در کاربرد مفهوم سوژه در آثار آلن بدیو مشخص سازیم. این ابهام مربوط به وجود یک ناسازگاری و دودستگی میان تعبیرات مختلف بدیو پیرامون آن مفهوم است. این ناسازگاری ... بیشتر

بررسی برخی پیامدهای معرفتی و سیاسی آموزه‌های رورتی و گادامر در باب حقیقت

محسن محمودی

دوره 12، شماره 2 ، اسفند 1393، ، صفحه 91-106

چکیده

در این مقاله، به بررسی انتقادی آموزههای رورتی و گادامر در باب حقیقت از طریق تحلیل پیامدهای نامطلوب معرفتی و سیاسی آن پرداخته میشود. رورتی حقیقت را نفی میکند و آن را صرفاً بیانگر ویژگی جملهها ... بیشتر

هیدگر و پژوهش ششم از پژوهش‌های منطقی هوسرل

بهمن پازوکی

دوره 11، شماره 2 ، اسفند 1392، ، صفحه 65-82

چکیده

هیدگر همواره تاکید بر آن داشته است که پژوهش‌های منطقی هوسرل سهم عمده‌ای در فراهم آوردن زمینه برای طرح مسائل اساسی در وجود و زمان داشته‌است. این مقاله، با توجه به پرسش اساسی در وجود و زمان که پرسش از وجود ... بیشتر

تقویم پدیده شناختی هوسرل: اشتراک بین الاذهانی و مسئلة عینیت و حقیقت

سعیده کوکب

دوره 10، شماره 2 ، دی 1391، ، صفحه 69-86

چکیده

در مقالة حاضر راهکار هوسرل در خصوص حلّ مسئلة شناخت مورد بررسی قرار می‌گیرد. درونمایة اصلی پدیده‌شناسی هوسرل، به ویژه در بحث تقویم اعیان، نقد شناخت است. هوسرل با الهام از شک دکارتی به حوزة آگاهی مطلق ... بیشتر

حقیقت و توجیه

سعیده کوکب

دوره 8، شماره 1 ، اسفند 1389، ، صفحه 137-174

چکیده

در چارچوب پارادایم زبانی، همواره مرتبط با تلقی حقیقت به عنوان سازگاری، این مسأله وجود دارد که چگونه می‌توانیم در پرتو دلائل قابل دسترس، ادعای حقیقی نامشروطی را بیان کنیم که ورای آنچه توجیه شده است، ... بیشتر در چارچوب پارادایم زبانی، همواره مرتبط با تلقی حقیقت به عنوان سازگاری، این مسأله وجود دارد که چگونه می‌توانیم در پرتو دلائل قابل دسترس، ادعای حقیقی نامشروطی را بیان کنیم که ورای آنچه توجیه شده است، قرار دارد. به عبارت دیگر، اگر در چارچوب زبانی، حقیقت یک قضیه را نمی‌توان مطابقت آن با چیزی در جهان دانست، زیرا در این صورت ما باید قادر باشیم از زبان خارج شویم، در حالی که از زبان استفاده می‌کنیم، پس چگونه حقیقت از توجیه قابل تشخیص است. در پاسخ به این سؤال دو نظریة اصلی مطرح می‌گردد: از یک طرف، ریچارد رورتی به دلیل رادیکال کردن پراگماتیکی چرخش زبانی، فهم غیررئالیستی از شناخت را مطرح می‌کند و حقیقت را با توجیه یکسان می‌داند. او معتقد است از آنجا که هیچ چیزی غیر از توجیه وجود ندارد و هیچ راهی وجود ندارد که از عقاید و زبانمان خارج شویم تا وسیلة آزمون دیگری غیر از سازگاری بیابیم، لذا مفهوم حقیقت اضافی است. از طرف دیگر، متفکرانی مانند یورگن هابرماس، سعی می‌کنند شهودهای رئالیستی را در درون پارادایم زبانی حفظ کنند. هابرماس معتقد است، ارتباط درونی بین حقیقت و توجیه وجود دارد و توجیهی که در یک چارچوب خاص به نحو موفق مطرح می‌شود، می‌تواند معطوف به حقیقتی مستقل از چارچوب باور موجه باشد. از نظر هابرماس برای تبیین رابطة درونی حقیقت و توجیه فقط می‌توان به عمل متقابل بین اعمال و گفتمان استناد نمود. فقط تأثیر متقابل دو نقش متفاوت پراگماتیک مفهوم حقیقت که در چارچوب‌های عملی و گفتمان عقلانی ایفا می‌شود، می‌تواند تبیین کند که چرا توجیه موفق یک باور مطابق با معیارهای خاص ما، در راستای اثبات حقیقت مستقل از چارچوب باور موجه است.

دوره 22 (1403)

دوره 21 (1402)

دوره 20 (1401)

دوره 19 (1400)

دوره 18 (1399)

دوره 17 (1398)

دوره 16 (1397)

دوره 15 (1396)

دوره 14 (1395)

دوره 13 (1394)

دوره 12 (1393)

دوره 11 (1392)

دوره 10 (1391)

دوره 9 (1390)

دوره 8 (1389)

دوره 7 (1388)

دوره 6 (1387)

دوره 5 (1386)

دوره 4 (1385)

دوره 3 (1384)

دوره 2 (1383)

دوره 1 (1381)

کلیدواژه‌ها = حقیقت

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده