فلسفه - مقالات آماده انتشار

بررسی تقاطع میان تجربۀ دینی و تجربۀ زیبایی‌شناختی، می‌تواند نسبت میان دین و هنر را بیش از پیش روشن کند. میزان اشتراکات و شباهت‌ها مشخص می‌کند که آیا منشأ واحدی در کار است؟ آیا از هردو می‌توانیم ... بیشتر بررسی تقاطع میان تجربۀ دینی و تجربۀ زیبایی‌شناختی، می‌تواند نسبت میان دین و هنر را بیش از پیش روشن کند. میزان اشتراکات و شباهت‌ها مشخص می‌کند که آیا منشأ واحدی در کار است؟ آیا از هردو می‌توانیم نتیجۀ یکسانی انتظار داشته باشیم؟ نوشتار پیش رو در گردآوری اطلاعات از روش کتابخانه‌ای و در استنتاج، از روش توصیفی- تحلیلی بهره برده است. زمینه‌های مشترکی همچون نهضت‌های فلسفی و ادبی در شکل‌گیری تجربۀ دینی و تجربۀ زیبایی‌شناختی نقش داشته‌اند. سوبژکتیویسم کانت بر هردو تأثیر جدی داشته است و از حیث معرفت‌شناختی تشابهات بسیارنزدیکی به هم دارند. پس از سوبژکتیویسم کانت و فروکاستن دین به تجربۀ دینی و زیبایی به تجربۀ زیبایی‌شناختی، بسیاری احساس کردند که رابطۀ میان دین و هنر به‌کلی منقطع شده است و اندیشه‌های دوران مدرن توانسته است این ارتباط وثیقِ دوران کلاسیک را از بین ببرد؛ امّا بعد از مطالعۀ اشتراکات میان تجربۀ دینی و تجربۀ زیبایی‌شناختی، می‌توان احساس کرد به‌‌رغم پروژۀ کانتی در تفکیک دین و زیبایی، به‌قدری این دو به هم نزدیک هستند که برخی تجربۀ زیبایی‌شناختی را ادامۀ تجربۀ دینی با واسطه‌های متفاوت می‌دانند و بعد از کانت نیز، درهم‌تنیدگی زیبایی و دین از میان نرفته است.

ردپای برگسون در تفسیر هایدگر از زمان

حسین ملکوتی؛ بیژن عبدالکریمی؛ علی مرادخانی

دوره 21، شماره 2 ، اسفند 1402، ، صفحه 221-236

چکیده

در ابتدای کتاب وجود زمان نام برگسون در کنار نام ارسطو آمده است، جایی که هایدگر سعی دارد مفهوم حیث زمانی را از زمان سنتی مورد استفاده در فلسفه تمایز دهد. حال سؤال اینجاست که پس از اشارۀ هایدگر به نام ارسطو، ... بیشتر در ابتدای کتاب وجود زمان نام برگسون در کنار نام ارسطو آمده است، جایی که هایدگر سعی دارد مفهوم حیث زمانی را از زمان سنتی مورد استفاده در فلسفه تمایز دهد. حال سؤال اینجاست که پس از اشارۀ هایدگر به نام ارسطو، چرا نام برگسون به میان می‌آید؟ اگر منظور آخرین فیلسوف است چرا هوسرل را نام نمی‌برد که استاد خود هایدگر بود و سخنرانی‌اش با عنوان زمان-آگاهی قرار بود تحت نظارت هایدگر به چاپ برسد؟ چرا نامی از هگل به میان نمی‌آید که تفسیرش از زمان در فصل ماقبل آخر وجود و زمان، موضوع بحث هایدگر قرار می‌گیرد؟ چرا نامی از دیلتای نیست که موضوعات تفکرش در زمینۀ زمان قبل از نوشتن کتاب وجود و زمان موردتوجه هایدگر بود؟ البته هایدگر در انتهای بخش دوم وجود و زمان و در قالب یک پانوشت بار دیگر به نام برگسون اشاره و ادعا می‌کند که تنها قصدش، تمایز قائل شدن میان نظر خودش در باب «زمان» با برگسون است، هرچند اخیراً توسط علاقۀ روزافزون به مکتب برگسونی و تأثیر او بر فلسفۀ قرن بیستم به دلیل تأثیر او بر ژیل دلوز تحقیقات پژوهشگران نشان از وامداری هایدگر از فلسفۀ برگسون دارد. دامنۀ این تحقیقات گرچه به مسئلۀ تأثیر برگسون بر پدیدارشناسی و هایدگر هم کشیده شده اما برخی پرسش‌ها هنوز بی‌پاسخ هستند که این مقاله سعی در پاسخ به آنها را دارد

دیدگاه ملاصدرا دربارۀ رئیس حکومت و ویژگی‌های او، بر پایۀ کتاب مبدأ و معاد

محمد ملائی ایولی؛ علی‌اصغر زَکوی

دوره 21، شماره 1 ، شهریور 1402، ، صفحه 225-240

چکیده

تشکیل حکومت به‌منظور دستیابی بشر به اهداف فردی و اجتماعی خود، یک ضرورت عقلانی است؛ اما بحث دربارۀ حق حاکمیت و ویژگی‌های حاکم همواره ازجمله مباحث چالش‌برانگیز بوده است. هدف از این نوشتار، واکاوی آراء ... بیشتر

آئورا و تکینگی دیفرانسیلی‌ (به سوی یک زیبایی‌شناسی ماتریالیستی)

سجاد ممبینی

دوره 20، شماره 2 ، بهمن 1401، ، صفحه 235-250

چکیده

پژوهش حاضر کوشیده است مفهوم بنیامینی آئورا را در نظریۀ دیفرانسیل لایبنیتس و برداشت ویژۀ دلوز از تکینگی، ریشه یابی نموده و بر اساس آن توضیح دهد. دلوز بواسطۀ اثرپذیری خود از لایبنیتس، برداشتی ویژه از ... بیشتر

موقعیت‌های ایزوتوپیک سرمایه‌داری: امکان انقلاب در فلسفۀ شیزوفرنیک دلوز-گتاری

مهدی مومنی نیا؛ اصغر واعظی

دوره 21، شماره 2 ، اسفند 1402، ، صفحه 237-260

چکیده

در فلسفۀ شیزوفرنیک یا اُنتو-اِتیکو-اِستتیکِ دلوز-گتاری، هستی ارتباطی وثیق با زیباشناسی و اخلاق دارد؛ و این یعنی برقراری پیوندی انقلابی و بدیع میان حوزههایی که پیشتر منفک از یکدیگر دیده میشدند. ... بیشتر در فلسفۀ شیزوفرنیک یا اُنتو-اِتیکو-اِستتیکِ دلوز-گتاری، هستی ارتباطی وثیق با زیباشناسی و اخلاق دارد؛ و این یعنی برقراری پیوندی انقلابی و بدیع میان حوزههایی که پیشتر منفک از یکدیگر دیده میشدند. چنین نگرشی به هستی، مستلزم بازنگری در حوزههای پیشاپیش موجود است؛ این نگرش همچنین مستلزم نقد هر نهاد آموزشی، اجتماعی و درمانیای است که در روندِ آفرینشگرِ ماشینهای میلگر و امیال شیزوفرنیک و انقلابی مانع ایجاد میکند و سعی در سرکوب آن و القای الگویی غیر درون ماندگار دارد. از آنجاکه ماشینِ سرمایهداری و تمام مجموعهها و آپاراتوسهای تابع آن امیال شیزوفرنیک ماشینهای میلگر را محدود میسازد، لذا بیش از هر نهاد دیگری نیازمند نقد است؛ این در حالی است که نقد و تحلیلِ نهادهای سرکوبگر و سرمایه محور بسیار دشوار خواهد بود، زیرا این نهادها تمایلی وصفناشدنی در جهت آکسیوماتیک کردن هر امری -حتی انقلاب و هر آنچه مرتبط با فلسفههای شیزوفرنیک است- دارند. در این پژوهش میکوشیم ضمن طرح مسیر انقلابیِ فلسفۀ ژیل دلوز و فلیکس گتاری و نقدهای آن بر نظام‌های سرکوبگر و آپاراتوسهای ذیل آن، نقش مفاهیم بنیادینی چون بسگانگی و سوبژکتیویته را تحلیل کنیم و تقابل حاصلشده میان فلسفۀ انقلابی و نهادهای سرکوبگر را در بحث از امکان انقلاب و خروج از موقعیّتهای ایزوتوپیک سرمایهداری بررسی و ارزیابی نماییم

نقش عوامل غیر اکتسابی در شکل‌گیری هویّت فردی از دیدگاه ابن سینا

آیسودا هاشم پور؛ فروغ‌السادات رحیم‌پور

دوره 19، شماره 1 ، تیر 1400، ، صفحه 239-260

چکیده

< p dir="RTL">در حیات انسان عوامل بسیاری در شکل‌گیری هویّت فردی او دخالت مستقیم یا غیر مستقیم دارد که در مجموع، موجب تمایز فرد از دیگران می‌شود. در نظام فکری ابن سینا برخی از عوامل هویّت‌ساز مانند ویژگی‌های ... بیشتر < p dir="RTL">در حیات انسان عوامل بسیاری در شکل‌گیری هویّت فردی او دخالت مستقیم یا غیر مستقیم دارد که در مجموع، موجب تمایز فرد از دیگران می‌شود. در نظام فکری ابن سینا برخی از عوامل هویّت‌ساز مانند ویژگی‌های فیزیولوژیکی، مستقیماً با بدن و برخی دیگر مانند روحیات و خلقیات، مستقیماً با نفس در ارتباط‌اند؛ اما با توجه به رابطۀ تنگاتنگ و دوسویه‌ای که میان نفس و بدن برقرار است، این عوامل نیز همواره از حالات و ویژگی‌های یکدیگر متأثرند و در کنار هم در شکلگیری هویّت فرد نقش ایفا می‌کنند. هدف نوشتار حاضر این است که با روش توصیفی- تحلیلی دیدگاه ابنسینا دربارۀ چگونگی تأثیر عوامل غیر اکتسابی بر شکل‌گیری هویّت فردی انسان را در پنج مقطع مهم حیات، یعنی «دوران جنینی»، «زمان تولد تا دوسالگی»، «دو تا پنج‌سالگی»، «شش‌سالگی تا ابتدای نوجوانی» و «دوران نوجوانی و جوانی» واکاوی کند. از میان این عوامل، برخی مانند «ماده اولیۀ بدن»، «جنسیت» و «محیط خانواده»، می‌توانند متأثر از دخالت انسان‌های دیگر باشند؛ ولی برخی دیگر مانند «محیط زیست» و «فصول مختلف سال»، عوامل کاملاً طبیعی هستند که اساس تغییر در آن‌ها خارج از حیطۀ انسان است. این عوامل که تأثیرات بلندمدت یا کوتاه‌مدتی در جنبه‌های فیزیولوژیکی، اخلاقی و رفتاری انسان دارند، در مجموع سازندۀ فردیّت او هستند.

نظریات سه‌گانۀ اگوستینوس دربارۀ میل و لذت بر اساس کتاب اعترافات

حسین نیازبخش؛ اصغر واعظی

دوره 20، شماره 2 ، بهمن 1401، ، صفحه 251-267

چکیده

اگوستینوس معتقد است بیشتر لذات و امیال انسان (جز عشق به خدا) بد و شرهستند. او در سه مرحله علت این شر بودن را توضیح می‌دهد. در مرحله اول، غفلت و اشتباه معرفتی انسان را علت این انحراف می‌داند. در مرحله دوم ... بیشتر

تحلیلی هرمنوتیکی بر فلسفه ورزی منسیوس(Mencius) درباره سیاست

علی آقاجانی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 05 شهریور 1402

چکیده

منسیوس(Mencius) از مهم ترین فیلسوفان چیره دست در پارادایم چینی و سنت کنفوسیوسی است که مقاله در پی تحلیل فلسفه ورزی او درباره سیاست بر پایه روش هرمنوتیک اسکینر است. او هم شارح کنفوسیوس و هم نظریه پرداز و فیلسوفی ... بیشتر

مشاهده مقاله

نقد اثبات حرکت جوهری از راه تبعیت، تشأن و علیت

مهدی اسدی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 27 آذر 1402

چکیده

معروف‌ترین برهان صدرا در اثبات حرکت جوهری برهانی است که به وجود نسبت خاصّی بین عرض و جوهر پای‌می‌فشرد و با تعبیرهایی هم‌چون تابعیت عرض از جوهر، معلول‌بودن، لازم‌بودن و شأن‌بودن عرض برای جوهر تبیین ... بیشتر معروف‌ترین برهان صدرا در اثبات حرکت جوهری برهانی است که به وجود نسبت خاصّی بین عرض و جوهر پای‌می‌فشرد و با تعبیرهایی هم‌چون تابعیت عرض از جوهر، معلول‌بودن، لازم‌بودن و شأن‌بودن عرض برای جوهر تبیین می‌شود: چون اعراض تابع جوهرند، پس در حرکت خود نیز باید تابع جوهر باشد؛ بنابراین جوهر به‌طریق اولی متحرک است. در این مقاله‌ این برهان‌ها به‌صورتی جامع نقد و بررسی می‌شوند. برپایۀ اشکال سکون جوهری سکون عرضی نیز شاهدی بر ثبات جوهر است و جوهر باید به‌گونه‌ای متناقض هم ساکن باشد و هم متحرک. افزون بر این، چون حرکت‌های عرضیِ بالفعل در همۀ اجسام اثبات نشده است، فراگیربودن حرکت جوهری به مشکل برمی‌خورد. در اشکال عدم رابطۀ علّی میان جوهر و عرض معلول‌بودن، مرتبه‌بودن و نحوۀ‌وجودبودن عرض و حرکت‌های عرضی برای جوهر با ادله و مثال‌نقض‌های گوناگون نقد می‌شود. هم‌چنین، با نقد وحدت وجود در ذات و عرض‌های آن اثبات تغییر در وجود جوهر زیر سؤال می‌رود. در نقد اثبات حرکت جوهری از راه تبعیت و نسبی‌بودن حرکت نیز نشان‌داده می‌شود که صدرا قاعدۀ تکافؤ متضایفان را به‌نادرستی تعمیم‌ داده است. به‌همین‌ سبب مشکل اجتماع جوهر و اضافه و مشکل حضور یک چیز واحد در ذات دو امر متغایر پدید می‌آید و افزون بر حرکت جوهری اموری چون سرخی جوهری نیز اثبات می‌شود!

مشاهده مقاله

تفسیر روانشناختی ارادة معطوف به قدرت در فلسفه نیچه: بررسی مبانی، پیامدها و نتایج آن برای اخلاق

محمدحسین امامی؛ احمد فاضلی؛ حسین مصباحیان

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 29 فروردین 1403

چکیده

مفهوم «اراده معطوف به قدرت» در فلسفه نیچه جایگاهی محوری دارد، اما تفسیر آن همواره محل بحث و جدل بوده است. در میان تفاسیر گوناگون، تفسیر روانشناختی، استعاری و متافیزیکی هر یک دریچه ای متفاوت به سوی ... بیشتر مفهوم «اراده معطوف به قدرت» در فلسفه نیچه جایگاهی محوری دارد، اما تفسیر آن همواره محل بحث و جدل بوده است. در میان تفاسیر گوناگون، تفسیر روانشناختی، استعاری و متافیزیکی هر یک دریچه ای متفاوت به سوی فهم این مفهوم پیچیده می‌گشایند. این مقاله با اذعان به عدم قطعیت کلی هرگونه تفسیری از ایدة‌ نیچه، بر آن است تا نشان دهد که در مجموع و به طور نسبی، تفسیر روانشناختی ارادة معطوف به قدرت در مقایسه با سایر تفاسیر همخوانی بیشتری با فلسفهورزی نیچه دارد. بر پایة این تفسیر، ارادة معطوف به قدرت نه یک نیروی متافیزیکی و نه استعاره ای برای سلطه، بلکه گرایشی ذاتی در انسان برای خودشکوفایی، تایید زندگی و غلبه بر محدودیت ها است. این تفسیر با ایده های نیچه در خصوص چشم‌انداز‌گرایی ، نقد اخلاق سنتی و مفهوم ابرانسان همسو است. برخلاف تصور رایج، تفسیر روانشناختی ارادة معطوف به قدرت نه تنها با جوهر اخلاق یعنی توجه به دیگری ناسازگار نیست بلکه از طریق تاکید بر تعالی‌جویی و خلق ارزش‌های نوین به تعمیق آن یاری می‌رساند. با وجود چالش‌هایی که در تفسیر ایدة ارادة معطوف به قدرت نیچه وجود دارد، تفسیر روانشناختی ایدة مذکور می‌تواند نشان دهد که فراخوان نیچه برای پرورش انسان‌هایی قوی، خلاق و مسئول که بر خویشتن خویش تسلط داشته باشند، نسبتی با سلطه بر دیگران ندارد و از اینرو، ضرورت ظلم و خود‌کامگی علیه دیگران برای تحقق این آموزه یا به‌مثابة نتیجة ضروری آن عمیقا مسأله برانگیز است.

مشاهده مقاله