فلسفه

Ecological Thought : Some New Implications Of Whitehead’s Philosophy

Pete Gunter

دوره 7، شماره 2 ، آذر 1388، ، صفحه 93-106

چکیده

    This paper will discuss some new implications of Whitehead’s philosophy for environmental thought.[i] They fall under three headings: 1. The interrelations between three ways of thinking about the environment: bioregionalism, land ethics, and the philosophy of organism.  2.  The implications of Whitehead’s philosophy of organism ...  بیشتر   This paper will discuss some new implications of Whitehead’s philosophy for environmental thought.[i] They fall under three headings: 1. The interrelations between three ways of thinking about the environment: bioregionalism, land ethics, and the philosophy of organism.  2.  The implications of Whitehead’s philosophy of organism for environmental aesthetics.  3.  The implications of Whitehead’s philosophy of organism for human communities (sustainable communities) viewed as interfused with living nature.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 43.63 K

اتانازی از منظر وظیفه‌گرایی عقل‌باور کانت

محمدجواد موحدی؛ کمال حیدری

دوره 13، شماره 2 ، اسفند 1394، ، صفحه 95-113

چکیده

  اتانازی، از جمله مسائل مطرح در مراقبت­های پایان حیات است. بسیاری از انسانها، خواهان آن هستند که در پایان عمر خود، درد و رنجی نبینند و سربار دیگر اعضای خانواده خویش نباشند؛ در کنار این افراد، پزشکان ...  بیشتر اتانازی، از جمله مسائل مطرح در مراقبت­های پایان حیات است. بسیاری از انسانها، خواهان آن هستند که در پایان عمر خود، درد و رنجی نبینند و سربار دیگر اعضای خانواده خویش نباشند؛ در کنار این افراد، پزشکان زیادی می­کوشند تا مرگ راحت و آرامی برای آنها مهیا کنند. بعضی از اَشکال اتانازی، هم اکنون به صورت قانونی در برخی از کشورهای جهان در حال انجام­اند و یا روند قانونی­شدن را طی می‌کنند؛ البته، این پدیده مخالفان بسیار جدی­ای نیز دارد. در میان بررسی­های پزشکی، فقهی، حقوقی، اخلاقی و...، تحلیل اخلاقی اتانازی جایگاه ویژه­ای دارد. این مقاله، اتانازی را از منظر وظیفه­گرایی عقل باور، با توجه به پاره­ای از مهمترین اصول و مبانی اخلاقی کانت که یکی از تأثیرگذارترین فیلسوفان در حوزه اخلاق است، مورد مداقه قرار داده تا رَوایی انواع مختلف آن را بررسی کند. در این بررسی نشان داده شده که صرفاً دو نوع از اتانازی را می­توان بر پایه این اصول و مبانی مجاز دانست.  

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 450.13 K

رفلکشن و سیر تطور مفهومی آن در تفکر فیشته

زهره معماری؛ حمید طالب زاده

دوره 13، شماره 1 ، خرداد 1394، ، صفحه 97-115

چکیده

  تفکر فلسفی غرب در عصر جدید، تحولی بنیادین پیدا کرد. دکارت با مقدم کردن اندیشه بر وجود، امکان شناخت در بستر وجود را مرتفع کرد و انسان، جهان و خداوند را مبدل به تصور و ایده نمود. در چنین شرایطی، مهم‌ترین ...  بیشتر تفکر فلسفی غرب در عصر جدید، تحولی بنیادین پیدا کرد. دکارت با مقدم کردن اندیشه بر وجود، امکان شناخت در بستر وجود را مرتفع کرد و انسان، جهان و خداوند را مبدل به تصور و ایده نمود. در چنین شرایطی، مهم‌ترین مسئله این است که چگونه می‌توان به خود، خداوند و جهان شناخت پیدا کرد. تنها راه برای دکارت، حصول شناخت از طریق رفلکشن (reflection) در ایده‌های فکر، امتداد و کمال بود. از نظر او این کار از طریق شهود عقلانی صورت می‌گیرد. پس از دکارت، میراث او، یعنی شناخت از طریق رفلکشن، در تفکر غرب باقی ماند و جایگاه بسیار مهمی در شناخت پیدا کرد. هرچند اهمیت نقش رفلکشن در تفکر لاک، بارکلی، لایب‌نیتس و کانت بسیار آشکار است، اما رفلکشن در تفکر فیشته نقشی بنیادین پیدا می‌کند. در نظام فلسفی فیشته، شناخت مبتنی بر شهود عقلی است و شهود عقلی بر رفلکشن استوار است. فیشته بر این امر تصریح می‌کند که «شهود به معنای واقعی فقط برای رفلکشن فلسفی متعین می‌شود» . وی رفلکشن را به روش مبدل می‌کند. نویسنده درصدد اثبات این مطلب است که روش رفلکتیو در نظام فلسفی فیشته چیزی جز بسط و تحقق نقد اول کانت نیست.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 415.4 K

دلوز: ماشین میل و ترکیب‌های آن

سید علی صدرالحفاظی؛ محمدرضا ریخته گران

دوره 16، شماره 1 ، تیر 1397، ، صفحه 97-115

چکیده

  اساس نظریه‌ی میل دلوز بر مفهوم ایجابیت و آفرینش استوار است. این نظریه در مقابل نظریه‌ی رایج روانکاوی فروید درباره‌ی میل است که در آن میل‌ورزی مبتنی بر یک فقدان اولیه و ازلی، یعنی تجربه‌ی اختگی و از ...  بیشتر اساس نظریه‌ی میل دلوز بر مفهوم ایجابیت و آفرینش استوار است. این نظریه در مقابل نظریه‌ی رایج روانکاوی فروید درباره‌ی میل است که در آن میل‌ورزی مبتنی بر یک فقدان اولیه و ازلی، یعنی تجربه‌ی اختگی و از دست دادنِ مادر با دخالتِ ممنوع‌کننده‌ی پدر، است. دلوز با همکاری گتاری، با پایبندی به درون‌ماندگاری اسپینوزایی، می‌کوشند تبیینی از میل به دست دهند که در آن دخالت هیچ نیروی بیرونی و متافیزیکی‌ای از نوع ادیپِ فروید منجر به کلیت‌بخشی ساختار میل و تکراری شدن مصادیق میل‌ورزی نشود. بدین منظور آنها صورت‌بندی ماشینِ میل را پیش می‌کشند. وجهِ آفرینشگر و پیشامدمحور عملکرد ماشین میل دلوز در برابر قانونمندی و اجبارِ بنیادین برسازنده‌ی نظریه‌ی میل فروید قرار می‌گیرد. همچنین درحالی‌که سوژه‌ی اصلی و بهنجار در نظریه‌ی میلِ فرویدی هیستریک است، در صورت‌بندی ماشین میل، فرض بر شیزوفرنیا است. درحالی‌که فروید سوژه‌ی شیزوفرن را یک اختلال و انحراف از معیار می‌داند، دلوز آن را هماهنگ‌ترین شکل سوبژکتیویته با سرشت خلاق هستی می‌انگارد. به زعم دلوز مرکزیت‌یافتنِ سوژه‌ی هیستریک در نظریه‌ی میل فروید، ناشی از تحمیل الگوی ادیپ است. حال آن‌که سوژه موجودیت پیشین ندارد، بلکه نتیجه و باقی‌مانده‌ی خود میل‌ورزی است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 634.7 K

نوس: دانشِ علمی برهان ناپذیر و مَلَکه‌ی معرفتی ارسطو (بخش دوم)

مهدی قوام صفری

دوره 12، شماره 1 ، شهریور 1393، ، صفحه 101-114

چکیده

  موضوع اصلی این مقاله بررسی چیستی نوس است. در این مقاله برای آشکار شدن چیستی نوس نخست روشن می­شود که هم دانش علمی دو گونه است: برهان پذیر و برهان ناپذیر، هم نوس در آثار ارسطو با دو وجه نظر و به دو معنای ...  بیشتر موضوع اصلی این مقاله بررسی چیستی نوس است. در این مقاله برای آشکار شدن چیستی نوس نخست روشن می­شود که هم دانش علمی دو گونه است: برهان پذیر و برهان ناپذیر، هم نوس در آثار ارسطو با دو وجه نظر و به دو معنای درهم‌تنیده آمده است. از یک منظر نوس دانش علمی برهان ناپذیر، و از منظر دیگر نوس هکسیس و ملکه­ی معرفتی نفس است که در چشم ارسطو از این حیث سه کارکرد ویژه­ی اصلی دارد: تحصیل اصولی که دانش علمی بر آن‌ها مبتنی است، درک کلیات در جریان ادراک حسی بالفعل، درک گزاره­های کلی در جریان استقرا (اپاگوگه). این بدان معناست که نوس به‌مثابه خاستگاه دانش علمی برهان پذیر هم خودِ فرایندِ فراچنگ آوردنِ دانش علمی برهان ناپذیر است هم نتیجه­ی نهایی آن فرایند. به نظر می­رسد درک درستِ نکته­ی اخیر ابهام­های موجود در باب چیستی نوس را از بین می­برد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 409.35 K

از کارکردگرایی تا بسترگرایی: بازسازیِ گفتگوی دریفوس و پاتنم

محمدحسین محمدعلی خلج؛ محمدتقی طباطبایی

دوره 11، شماره 2 ، اسفند 1392، ، صفحه 103-120

چکیده

  در 1960 پاتنم در مقالۀ "اذهان و ماشین‌ها" بر پایۀ قیاسِ میانِ ذهن و  ماشینِ تورینگ نگرشی نو به ذهن به نام کارکردگرایی را پی‌ریزی نمود. یک دهه پس از آن دریفوس براساسِ تفسیرش از پدیدارشناسیِ مرلوپونتی و ...  بیشتر در 1960 پاتنم در مقالۀ "اذهان و ماشین‌ها" بر پایۀ قیاسِ میانِ ذهن و  ماشینِ تورینگ نگرشی نو به ذهن به نام کارکردگرایی را پی‌ریزی نمود. یک دهه پس از آن دریفوس براساسِ تفسیرش از پدیدارشناسیِ مرلوپونتی و هیدگر کارکردگراییِ پاتنم را نقد کرد. دریفوس نشان داد که نمی‌توان ذهن را به مثابه ماشینی تورینگ به شمار آورد که با بهره‌گیری از قواعدی صوری کار می‌کند و ورودی و خروجی‌هایش عناصری فارغ از بستر هستند. دو دهه بعد پاتنم بر پایۀ شکست کارنپ در صوری‌سازی استقرا، چرخش به سوی کل‌گرایی و خارجیت‌گرایی معناشناختیِ خودش از نگرشِ کارکردگرایانه- محاسبه‌گرایانه‌ در فلسفۀ ذهن دست کشید و به نگرشی خارجیت‌گرا- بسترگرایانه روی آورد.  نقدی که پاتنم بر پایۀ آن کارکردگرایی را از ریشه نادرست دانسته بود همان نقدی بود که دریفوس سال‌ها پیش بر وی وارد آورده بود. در این مقاله گفتگوی نقادانۀ میانِ دریفوس و پاتنم بازسازی می‌شود و بر پایۀ آن نشان داده می‌شود که فیزیکالیسم به مثابه نظریه‌ای در بابِ ذهن نادرست است و به جای آن "سوژه‌ای در جهان" الگوی مناسبی را برای ذهن فراهم می‌آورد.  

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 318.55 K

زمان‌پریشی در تدوین تاریخ فلسفه

مهدی گل پرور روزبهانی

دوره 14، شماره 2 ، اسفند 1395، ، صفحه 103-122

چکیده

  زمان‌پریشی (آناکرونیسم) در روایت تاریخی یعنی دستکاری در ترتیب اجزای داستان، و پس‌وپیش‌کردن آن. سؤال محوری این مقاله آن است که آیا احتراز از زمان‌پریشی در روایت تاریخ فلسفه مطلوب یا حتی ممکن است؟ برخی ...  بیشتر زمان‌پریشی (آناکرونیسم) در روایت تاریخی یعنی دستکاری در ترتیب اجزای داستان، و پس‌وپیش‌کردن آن. سؤال محوری این مقاله آن است که آیا احتراز از زمان‌پریشی در روایت تاریخ فلسفه مطلوب یا حتی ممکن است؟ برخی روش‌شناسان تاریخ‌نگاری مانند کوئنتین اسکینر و همچنین فیلسوفانی مانند مرتضی مطهری زمان‌پریشی را خطا انگاشته‌اند. مبنای نظری این نگرش در قالب «اصل دسترس‌پذیری» صورتبندی شده که بکارگیری هرگونه منابع معرفتی را که در دوره مورد بررسی در دسترس نبوده‌اند منع می‌کند. بر این اساس چگونگی تاریخ‌نگاری مسأله‌محور فلسفه و حتی امکان‌پذیری آن دچار چالش می‌گردد. در مقابل برخی اندیشمندان دیگر گونه‌هایی از زمان‌پریشی را در روایت تاریخی مطلوب یا حتی ناگزیر دانسته‌اند. آرتور دانتو با معرفی «جملات روایی» و احد فرامرز قراملکی با تعریف مطالعه تاریخی به «شناخت سَلَف در پرتو خَلَف» از این دسته‌اند. این مقاله به تقریر دیدگاه طرفین، مبانی نظری و اشکالات وارد بر هریک پرداخته و پاسخ آن سؤال را به اتخاذ موضع تاریخ‌شناسانه احاله می‌دهد.  

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 491.54 K

نسبت رفتارگرایی معرفت‌شناختی با نفی پلورالیسم معرفتی در نگاه دیویدسون

سعیده کوکب

دوره 11، شماره 1 ، شهریور 1392، ، صفحه 105-124

چکیده

  مسئلة مورد بحث در این مقالهنسبت بینرفتارگراییمعرفت‌شناختی و پلورالیسم معرفتی یا نسبی‌گرایی است. آیا می‌توان از طرفی به رفتارگرایی اعتقاد داشت، و نظریة بازنمایی را کنارگذاشت، اما از طرف دیگر ...  بیشتر مسئلة مورد بحث در این مقالهنسبت بینرفتارگراییمعرفت‌شناختی و پلورالیسم معرفتی یا نسبی‌گرایی است. آیا می‌توان از طرفی به رفتارگرایی اعتقاد داشت، و نظریة بازنمایی را کنارگذاشت، اما از طرف دیگر پلورالیسم معرفتی را انکار کرد و پذیرفت که حقیقت یا صدق نقش کلیدی و مهمی در فهم ما دربارة جهان و دیگر اذهان ایفا می‌کند؟ در این مقاله سعی بر این است که پاسخ مثبت دونالد دیویدسون به این سؤال مورد بررسی قرار گیرد و نظر انتقادی او به رویکرد ریچارد رورتی، که برای حقیقت هیچ جایگاه فلسفی قائل نیست، مطرح گردد.      

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 275.4 K

مسئلۀ علی‌الاطلاقیّتِ «مُطلقِ برابرایستا": ملاحظه‌ای دربارۀ "ایدۀ نوعی منطقِ استعلایی»

مجید مرادی؛ سید حمید طالب‌زاده

دوره 15، شماره 2 ، دی 1396، ، صفحه 105-128

چکیده

  در این نوشتار خواهم کوشید تا کُلیّتِ یک دیدگاه دربارۀ "مفهومِ نوعی مُطلقِ برابرایستا" در نقدِ عقلِ محض را پیش گذارم. در این راستا، به مفصل‌بندیِ مقاله‌ای با عنوانِ علی‌الاطلاقیّتِ منطقِ استعلایی به‌نزدِ ...  بیشتر در این نوشتار خواهم کوشید تا کُلیّتِ یک دیدگاه دربارۀ "مفهومِ نوعی مُطلقِ برابرایستا" در نقدِ عقلِ محض را پیش گذارم. در این راستا، به مفصل‌بندیِ مقاله‌ای با عنوانِ علی‌الاطلاقیّتِ منطقِ استعلایی به‌نزدِ کانت مشخّصاً از این جهت خواهم پرداخت که مقالۀ پیش‌گفته این دیدگاه را به‌نحوی متکافو و پی‌گیرانه طرح کرده است؛ در ضمنِ این مفصل‌بندی، ملاحظه‌ای را نیز دربارۀ این کُلیّت به میان خواهم آورد. تعیُّنِ اصلیِ کُلیّتِ این دیدگاه عبارت است از تمرکز بر تعیینِ جایگاهِ «منطقِ استعلایی» به‌عنوانِ (1) نوعی منطقِ ضرورتاً «غیرصوری» که بااین‌همه، (2) هم‌چنان «کُلّی» یا هم‌چنان علی‌الاطلاق است. این‌گونه، «منطقِ استعلایی» می‌تواند به‌‌مثابه نوعی «هستی‌شناسیِ کُلّیِ» استعلایی به میان بیاید که موضوع‌اش عبارت است از «"مفهومِ مُطلقِ برابرایستا"». مهمّ‌ این‌که بر اساسِ این دیدگاه «منطقِ استعلایی» برای احرازِ این دو شرط باید از هرگونه نسبتِ ذاتی با مرتبۀ "حسیّاتِ استعلایی" و "مُطلقِ شهود" تجرید شود. راهنمای این تجرید این قاعده است که «منطقِ استعلایی در معنای دقیقِ کلمه» فقط می‌تواند در مرتبۀ "مُطلقِ عقل" احراز شود و هرگونه رجوع به مرتبۀ نقدِ "مُطلقِ عقل" پیشاپیش «منطقِ استعلایی» را از کار می‌اندازد. خواهم کوشید تا ذیلِ یک ملاحظه از این بحث کنم که این دیدگاه، با حذفِ مرتبۀ "نقدِ عقلِ محض" از «منطقِ استعلایی»، تاچه‌اندازه به "ایدۀ نوعی منطقِ استعلایی" پای‌بند می‌ماند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 599.85 K

مفهوم اگزیستانس نزد یاسپرس

بهمن پازوکی

دوره 10، شماره 2 ، دی 1391، ، صفحه 107-129

چکیده

  در تاریخ فلسفه معمولاً کِیْر‌کِگُر را بنیان‌گذار فلسفه اگزیستانس می‌دانند. او این اصطلاح را که به معنای نحوه وجود خاص انسان است، در تقابل با اندیشه هگل وضع کرده‌است. با مروری کوتاه بر جدال فلسفی ...  بیشتر در تاریخ فلسفه معمولاً کِیْر‌کِگُر را بنیان‌گذار فلسفه اگزیستانس می‌دانند. او این اصطلاح را که به معنای نحوه وجود خاص انسان است، در تقابل با اندیشه هگل وضع کرده‌است. با مروری کوتاه بر جدال فلسفی میان اندیشه کِیْر‌کِگُر و هگل سعی می‌شود از بعضی از ویژگی‌های مفهوم اگزیستانس پرده ‌برداشته شود. بعد از این، نوبت به شرح مفهوم "اگزیستانس" از نگاه یاسپرس می‌رسد. اگزیستانس تعریف‌ناپذیر است و در مفهوم نمی‌گنجد. او معتقد است که اگرچه واقعیت اگزیستانس را نمی‌توان همچون وجود تجربی مستدل ساخت اما می‌توان به آن به‌مدد «نشانه» اشاره کرد. یاسپرس الفاظی همچون «اگزیستانس»، «خودبودن»، «آزادی» و سایر اصطلاحات خاصی را که درفلسفه‌ خود به‌کار می‌برد، نشانه‌هایی می‌داند که فی‌نفسه معنایی مستقل ندارند وحتی در قالب نشانی برای آگاهی کلی نامفهوم باقی می‌مانند. میزان در رد و قبولی نشانی‌ها و صحت و کذب آنها خودْ‌بودن فرد است. اگزیستانس همواره اگزیستانس فردی است. اگزیستانس خودبودنِ اصیل انسان است که با تصمیمی آزاد و بی‌قید و شرط، به خود فعلیت می‌بخشد. اگزیستانس، زندگی صرف را همچون امکانی بالقوه همراهی می‌کند، امکانی که انسان یا بدان چنگ می‌اندازد یا از دست ‌زدن به آن سر باز می‌زند.  

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 452.79 K

بررسی کارکردهای فطرت در‌ اندیشه‌ی غزالی، در مقایسه با آثار ابن سینا

ناهید شبانی شهرضا؛ حسن احمدی زاده

دوره 16، شماره 2 ، اسفند 1397، ، صفحه 107-125

چکیده

  غزالی در آثار مختلفش، ابراز می‌کند که هر انسانی بر فطرتی بی‌نشان (الفطره الاصلیه) متولد می‌شود اما این والدین هستند که انسان را از فطرت نخستینش به آئین خاصی سوق می‌دهند. او فطرت را در معانی مختلف و با ...  بیشتر غزالی در آثار مختلفش، ابراز می‌کند که هر انسانی بر فطرتی بی‌نشان (الفطره الاصلیه) متولد می‌شود اما این والدین هستند که انسان را از فطرت نخستینش به آئین خاصی سوق می‌دهند. او فطرت را در معانی مختلف و با رویکردهای متفاوت به کار می‌برد. در رویکرد انسان‌شناسی دینی، از نظر غزالی، اولاً نمی‌توان به‌سادگی پذیرفت که فطرت اصلی انسان که با آن متولد می‌شود دقیقاً مطابق با اسلام است و ثانیاً برای رسیدن به حقیقت، باید به فطرت اصلی توجه نمود. همچنین غزالی در محک النظر و احیاءالعلوم، با رویکرد منطقی نسبت به فطرت، آن را گاهی مترادف با عقل می‌داند و گاهی ابزاری شهودی برای فرایند استدلال‌های منطقی. در جستار حاضر بر آنیم تا به اهمیت مفهوم فطرت در اندیشه‌ی غزالی و تأثیرپذیری وی در این بحث، از ابن سینا توجه کنیم و نشان دهیم که غزالی، گاهی فطرت را در مباحث انسان‌شناسانه‌ی دینی مورد توجه قرار داده و گاهی در مباحث معرفت‌شناسانه و نیز در برخی از مبادی منطق. از این رو، غزالی و ابن سینا را در متن آثارشان مورد توجه قرار خواهیم داد، البته آثاری که در آنها از فطرت بیشتر سخن گفته اند، تا مقایسه‌ی دقیق‌تری میان آراء آن دو در خصوص فطرت داشته باشیم.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 682.45 K

چهار چالش اساسی بر سر راه استدلال‌های اخلاقی؛ دیدگاه دومِسِل

مسعود صادقی

دوره 17، شماره 2 ، اسفند 1398، ، صفحه 107-123

چکیده

  استدلال‌های اخلاقی بالاخص با شیوه صورت‌بندی موجز و مبتنی بر سنت فیلسوفان تحلیلی از قرن بیستم رواج بسیار یافته است. دستمایه اصلی این مقاله بررسی چالش‌های عملی بر سر راه تحقق یک استدلال اخلاقی کارآمد ...  بیشتر استدلال‌های اخلاقی بالاخص با شیوه صورت‌بندی موجز و مبتنی بر سنت فیلسوفان تحلیلی از قرن بیستم رواج بسیار یافته است. دستمایه اصلی این مقاله بررسی چالش‌های عملی بر سر راه تحقق یک استدلال اخلاقی کارآمد است. بنجامین دومسل از معدود کسانی است که این موضوع را مورد تحلیل مستقل قرار داده و بر این باور است که استدلال اخلاقی فربه و کمال‌یافته استدلالی نیست که صرفا از اعتبار منطقی برخوردار باشد بلکه باید از چند مانع یا چالش عملی نیز بسلامت عبور کرده باشد. بر همین مبنا، پرسش اصلی در این نوشتار این است که با توجه به دیدگاه دومسل، این چالش‌ها کدام هستند و تا چه حد بجا و روا طرح شده‌اند. انکار مسلمات اخلاقی، بی‌توجهی به نگرش اخلاقی اشخاص، فقدان ژرف‌نگری و غفلت از ابعاد فردی مسائل اخلاقی، عناوین این چهار چالش هستند. یافته‌های مقاله گویای آن است که اولا دومسل در تبیین و اثبات صحیح همۀ این موارد چالش‌برانگیز چندان موفق نبوده و در موارد موفق نیز برخی از حالات آن نیازمند استدلال بهتر یا تبیین بیشتر است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 224.46 K

تبیین تمایز علم از وجود ذهنی بر اساس دیدگاه جوادی آملی

نرگس زرگر

دوره 18، شماره 2 ، اسفند 1399، ، صفحه 111-129

چکیده

  جستار حاضر در پی ارائۀ تبیین روشنی از تفکیک علم و وجود ذهنی، از منظر جوادی آملی، به منظور حل برخی مشکلات شناخت‌شناسی مبتنی بر حکمت متعالیه است. یافته‌های مقاله را می‌توان چنین برشمرد: 1. ضمن اینکه علم ...  بیشتر جستار حاضر در پی ارائۀ تبیین روشنی از تفکیک علم و وجود ذهنی، از منظر جوادی آملی، به منظور حل برخی مشکلات شناخت‌شناسی مبتنی بر حکمت متعالیه است. یافته‌های مقاله را می‌توان چنین برشمرد: 1. ضمن اینکه علم همواره حضوری است، حصولی‌بودن علم مربوط به وجود ذهنی است. وجود ذهنی وجودی ظلّی دارد و در پرتو علم موجود می‌شود، چراکه حصول حقیقت علم افاضه است از سوی خداوند. علم و وجود ذهنی هر دو قیام صدوری به نفس دارند؛ 2. ماهیت معلوم ‌بالذاتِ درجۀ اول، خودِ علم است؛ اما ماهیت معلوم ‌بالذاتِ درجۀ دوم، ماهیت شیء معلوم و موجود به وجود ذهنی است؛ 3. هنگامی که نفس به آن مرتبه می‌رسد که نور علم در آن می‌تابد، نور قوی، همان وجود علم است و در پرتو آن نور، نفس یک علم ظلّی همراه با صورت ذهنی، متناسب با ماهیت شیء خارجی در ذهن صادر می‌کند؛ 4. حصول علم حصولی مبتنی بر علم حضوری است؛ نفس در این هنگام با دو دشواری مواجه است: نخست، توان نفسانی انسان (که به ‌تناسب آن)، نور علم به چه درجه‌ای از قوّت به او افاضه شده است؛ دوم، ضرورت تبدیل علم حضوری خویش از موجود خارجی به علم حصولی؛ 5. پس، احتمال خطا در علم حصولی، برخلاف علم حضوری، وجود دارد؛ از این‌رو، فاعل شناسا ادعای قطع و جزم بی‌اساس ندارد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 470.37 K

زیبایی¬شناسی در فلسفه صدرالمتألهین

حسین هاشم نژاد؛ سید جواد نعمتی

دوره 9، شماره 2 ، اسفند 1390، ، صفحه 137-162

چکیده

  امروزه در محافل آکادمیک، زیبایی­شناسی به عنوان شاخه­ای از فلسفه که به مطالعه پیرامون زیبایی و هنر می­پردازد، مطرح است. به نظر صدرا زیبایی صورت یا امری تحسین برانگیز است.منشاء زیبایی جمیل مطلق است. ...  بیشتر امروزه در محافل آکادمیک، زیبایی­شناسی به عنوان شاخه­ای از فلسفه که به مطالعه پیرامون زیبایی و هنر می­پردازد، مطرح است. به نظر صدرا زیبایی صورت یا امری تحسین برانگیز است.منشاء زیبایی جمیل مطلق است. لذت بخشی، ایجاد دوستی و عشق، اعجاب و تحسین برانگیزی از جمله آثار زیبایی بر روی نفس مُدرک­اند. زیبایی امری عینی و آقاقی است. به نظر صدرالمتألهین زیبایی با وجود مساوقت دارد. پس از ویژگیهای وجود، مثل اصالت داشتن، مشکّک بودن،... برخوردار است. منشأ هنر در نزد صدرالمتألهین، مظهر برخی اسم­های حق تعالی مثل احسن الخالقین و مصوِّر بودن، عشق هنرمندان به تزیین آثار و... است. خیال مبدأ قریب همه آثار هنری است. صدرالمتألهین از قوه خیال و متخیّله بحث می­کند که در آفرینش هنری، نقش مهمّی ایفا می­کنند. ایشان معتقد به وجود عالم خیال منفصل است که انسانهای عادی در هنگام خواب و دیدن رؤیا، با آن مرتبط می­شوند و عرفا در بیداری و در حالات مکاشفه، انسانها می­توانند مشاهدات خود از عالم خیال منفصل را در قالب­های هنری بریزند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 319.64 K

نحوه‌ی صدور کثرت بر مبنای حکمت اشراق

محمد موسوی

دوره 8، شماره 1 ، اسفند 1389، ، صفحه 175-197

چکیده

  در فلسفه سهروردی ـ مثل هر فلسفه‌‌‌ای که در صدد تبیین حقایق کلی وجود است ـ نحوه صدور کثرت، رکن مهمی در جهان‌‌‌شناسی به شمار می‌رود و با مبنای مشائین در این باب متفاوت است. بحث صدور کثرت در ...  بیشتر در فلسفه سهروردی ـ مثل هر فلسفه‌‌‌ای که در صدد تبیین حقایق کلی وجود است ـ نحوه صدور کثرت، رکن مهمی در جهان‌‌‌شناسی به شمار می‌رود و با مبنای مشائین در این باب متفاوت است. بحث صدور کثرت در آثار اصلی سهروردی چندین مرحله دارد: موافقت با حکمای مشاء در صدور معلول اول، انتقاد بر ایشان در کیفیت انتشار افلاک مادون، تاسیس نظریه جدید با استفاده از اصولی مانند جواز صدور معلول بسیط از علت مرکب، تشکیل عالم از نور و ظلمت، نبودن حجاب بین انوار، نور‌های حاصل از مشاهده مراتب برتر، نور‌های حاصل از تابش مراتب فوق بر مراتب پست‌تر، غلبه و عزت قواهر اعلون نسبت به ادنون و بالعکس، ذلت و محبت مراتب مادون به مراتب برتر.  وی با این اصول، جهات کثرت لازم در عقول طولی را اثبات می‌‌‌کند تا صدور معلول‌‌های فراوان عقلی (عقول عرضی یا مُثُل افلاطونی) از آن‌ها قابل توجیه باشد. همچنین شیخ اشراق با استناد به برخی امور در مرتبه طبیعت مانند قوای نباتی، دوام انواع و وجود افراد اخس برای هر نوع، تحقق آن‌ها را دلیل بر وجود مُثُل عقلیه در مرتبه عالم انوار می‌داند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 368.19 K

برهان علامت صنعتی در فلسفه دکارت

دکتر علی م افضلی

دوره 2، شماره 2 ، دی 1383

چکیده

  دکارت در تامل سوم از کتاب تاملات در فلسفه اولی برهانی در اثبات وجود خدا اقامه می کند که امروزه به برهان علامت صنعتی معروف است وی در این تامل دو تقریر مختلف از این برهان ارائه می دهد مقاله حاضر به شرح و تبیین ...  بیشتر دکارت در تامل سوم از کتاب تاملات در فلسفه اولی برهانی در اثبات وجود خدا اقامه می کند که امروزه به برهان علامت صنعتی معروف است وی در این تامل دو تقریر مختلف از این برهان ارائه می دهد مقاله حاضر به شرح و تبیین تقریر اول - که مهم تر مفصل تر و معروف تر از تقریر دوم است می پردازد به براهین دکارت در اثبات وجود خدا و از جمله همین برهان اعتراضات مهم و متعددی شده است این مقاله به طرح و بررسی و پاسخ اعتراضات مزبور نپرداخته چرا که این خود مستلزم تالیف مقاله مستقل دیگری است

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 905.81 K

کریپکی و اینهمانی های نظری

دکتر محمد سعیدی مهر

دوره 2، شماره 1 ، خرداد 1383

چکیده

  یکی از پرسشهایی که امروزه برای فیلسوفان تحلیلی مطرح است پرسش از نسبت میان قضایای پیشین (a priori) و پسین (a posteriori) از یک سو و قضایای ضروری (necessary) و ممکن (contingent) از سوی دیگر است تا چندی پیش یک پاسخ نسبتا رایج به ...  بیشتر یکی از پرسشهایی که امروزه برای فیلسوفان تحلیلی مطرح است پرسش از نسبت میان قضایای پیشین (a priori) و پسین (a posteriori) از یک سو و قضایای ضروری (necessary) و ممکن (contingent) از سوی دیگر است تا چندی پیش یک پاسخ نسبتا رایج به این پرسش آن بود که همه قضایای ضروری پیشین اند (و بالعکس) و همه قاضای ممکن پسین اند (و بالعکس) اما در اسلهای اخیر برخی از فیلسوفان معاصر از جمله سول کریپکی با این دیدگاه مخالفت ورزیده اند د راین مقاله بخشی از دیدگاه های کریپکی تشریح می شود و پس از تقریر ادله وی و استدلالهای ناقدان او ارزیابی نهایی نگارنده عرضه می گردد

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 836.06 K

آنانسیس افلاطون

دکتر مهدی قوام صفری

دوره 1، شماره 1 ، تیر 1381

چکیده

  معمولا تصور می کنند که آموزه یادآوری افلاطون به معنای فطری گرایی است وک او همه معلومات انحسان را فطری می داند در این مقاله با توضیح این آموزه و بررسی آْرای دیگر افلاطون در باب معرفت شناسی استدلال می شود ...  بیشتر معمولا تصور می کنند که آموزه یادآوری افلاطون به معنای فطری گرایی است وک او همه معلومات انحسان را فطری می داند در این مقاله با توضیح این آموزه و بررسی آْرای دیگر افلاطون در باب معرفت شناسی استدلال می شود که آموزه مذکور ملزوما به معنی فطری گرایی نیست و افلاطون نقش بسیار حساس و مهمی بر عهده ادراک حسی و کوشش عقلانی د رکسب معلومات گذاشته است

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 896.12 K

آنامنسیس و اسطوره گردش ارواح

دکتر مهدی قوام صفری

دوره 1، شماره 2 ، دی 1381

چکیده

  برای کنار گذاشتن تفسیر آنامنسیس افلاطون به فطری گرایی که مفهوم آن در اصل به فلسفه جدید غربی تعلق دارد دو شاهد گویا در دو رساله افلاطون یعنی در فایدروس و جمهوری یافته می شود آنچه افلاطون اسطوره گردش ارواح ...  بیشتر برای کنار گذاشتن تفسیر آنامنسیس افلاطون به فطری گرایی که مفهوم آن در اصل به فلسفه جدید غربی تعلق دارد دو شاهد گویا در دو رساله افلاطون یعنی در فایدروس و جمهوری یافته می شود آنچه افلاطون اسطوره گردش ارواح با خدایان در فایدروس و تمثیل مشهور غار در جمهوری را به آن تطبیق می کند به خوبی چنانکه در این مقاله خواهیم دید نشان می دهد که افلاطون هرگز تصوری از آنچه بعضی فیلسوفان جدید و حتی معاصر غربی به راحتی پذیرفته اند یعنی فطری گرایی نداشته است

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 538.71 K

فلسفه جدید ژاپن و نسبت ان با هیدگر

علی اصغر مصلح

دوره 3، شماره 1 ، شهریور 1384

چکیده

  هارتموت بوخنر باهمکاری شاگردان ژاپنی هیدگر،به مناسبت صدمین سال تولدمارتین هیدگر کتاب «ژاپن و هیدگر»را منتشر کرده است.مهمترین خصوصیت کتاب آن است که دوره ای پرنشاط و پرثمر درحیات فکری یک ملت را معرفی ...  بیشتر هارتموت بوخنر باهمکاری شاگردان ژاپنی هیدگر،به مناسبت صدمین سال تولدمارتین هیدگر کتاب «ژاپن و هیدگر»را منتشر کرده است.مهمترین خصوصیت کتاب آن است که دوره ای پرنشاط و پرثمر درحیات فکری یک ملت را معرفی می کند.خواننده ضمن آشنایی با فلسفه جدیدژاپن ونسبت آن با هیدگربا مسائلی اساسی درتفکر معاصر آشنا می شود.اساس این این مقاله سیری در کتاب فوق می باشدکه ناظر به نسبت وثیق فلسفه با سایر شئون حیات یک ملت است.جامعه معاصر ژاپنی دلیلی قاطع بر وجود نسبت بین وضع تفکر فلسفی و علم و تکنولوژی و سیاست و اقتصاد و سایر شئون اجتماعی است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 263.09 K

متناهی و نا متناهی

سید حمید طالب زاده

دوره 4، شماره 1 ، شهریور 1385

چکیده

  این مقاله به تقریر بحث متناهی و نا متناهی در فلسفه اسلامی و بررسی استدلال های مربوط،به ویژه از افق ریاضیات و فیزیک اختصاص دارد.حکمای اسلامی در طبیعیات،جسم وقوای تحریکی جسم را متناهی دانسته اند و رای به ...  بیشتر این مقاله به تقریر بحث متناهی و نا متناهی در فلسفه اسلامی و بررسی استدلال های مربوط،به ویژه از افق ریاضیات و فیزیک اختصاص دارد.حکمای اسلامی در طبیعیات،جسم وقوای تحریکی جسم را متناهی دانسته اند و رای به محدودیت مکانی جهان داده اند و هم چنین قوای تحریکی جسم را از جهت شدت و مدت نیز محدود دانسته اند،لکن جهان را از حیث زمان نامحدود وصف کرده اند و همچنین،دربحث از سلسله علل برتناهی علل چهار گانه استدلال کرده اند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 338.39 K

پارادکس تصوف نزد اساتید و شاگردان ملاصدرا

شهرام پازوکی

دوره 4، شماره 2 ، اسفند 1385

چکیده

  در آثار ملاصدرا دونحو تلقی و برخورد با تصوف وجود داردکه خلاف عادت(پارادکس)می نماید.وی از طرفی در ردو انکار تصوف سخن میگوید و آن را تخطئه می کند،و از طرف دیگر از آن دفاع می کند.این امرتنها منحصر به ملاصدرا ...  بیشتر در آثار ملاصدرا دونحو تلقی و برخورد با تصوف وجود داردکه خلاف عادت(پارادکس)می نماید.وی از طرفی در ردو انکار تصوف سخن میگوید و آن را تخطئه می کند،و از طرف دیگر از آن دفاع می کند.این امرتنها منحصر به ملاصدرا نیست بلکه از اوصاف دوره صفویه است که تصوف حقیقی رایج(که آن را می توان تصوف صفوی نامید)درقیاس با تصوف حقیقی (تصوف علوی)رد می شود،چنان که در آثار بسیاری دیگر از عالمان ،عارفان وفیلسوفان آن عصر در ایران،از جمله اساتید وشاگردان ملاصدرا نیز مشهود است. این گونه تلقی حاصل تحولی است که در دوره صفویه در فهم تصوف و نیز تشیع ایجادشده و اثر آن تاکنون درتاریخ ایران برجای مانده است.آنچه در این مقال می آید،شرح و بررسی این مطلب و ،به ویژه،موضع ملاصدرا و بعضی استادان و شاگردان وی در این باب است،ولی پیش از آن باید مقدماتی تاریخی را ذکر کنیم.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 297.09 K

روانشناسی و ضعیت پست مدرن:یک رهیافت فلسفی

جان پیکرینگ

دوره 5، شماره 1 ، خرداد 1386

چکیده

    بیشتر

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 289.2 K

تفسیر هگل از استعلایی نزد کانت

محمود خاتمی

دوره 5، شماره 2 ، شهریور 1386

چکیده

    بیشتر

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 301.08 K

خلاصه مقالات فارسی به انگلیسی

unknown

دوره 5، شماره 3 ، آذر 1386

چکیده

    بیشتر

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 29.29 K