فلسفه

ناسازگاری مفهومی ارادۀ آزاد از دیدگاه حکمت متعالیه

جمال کدخداپور؛ سید حسن حسینی

دوره 18، شماره 2 ، اسفند 1399، ، صفحه 175-196

چکیده

  مسئلۀ ارادۀ آزاد به لحاظ تاریخی تطورات گوناگونی داشته است. آنچه در دورۀ معاصر با برجسته‌شدن علم تجربی مشاهده می­شود، نسبت ارادۀ آزاد و تعیّن‌گرایی فیزیکی است. با وجود اینکه تعیّن‌گرایی فیزیکی در ...  بیشتر مسئلۀ ارادۀ آزاد به لحاظ تاریخی تطورات گوناگونی داشته است. آنچه در دورۀ معاصر با برجسته‌شدن علم تجربی مشاهده می­شود، نسبت ارادۀ آزاد و تعیّن‌گرایی فیزیکی است. با وجود اینکه تعیّن‌گرایی فیزیکی در بعضی رویکردهای علم تجربی تضعیف شده است، همچنان این مسئله در فضاهای فلسفی به قوّت خود باقی مانده است. آنچه در این مقاله دربارۀ آن بحث شده است، به صورت برهان زیر می­توان نشان داد: 1. تعیّن‌گرایی یا درست است یا نادرست؛ 2. اگر تعیّن‌گرایی درست باشد، گذشته، آینده را و در نتیجه ارادۀ ما را متعیّن می­­کند و بنابراین، ارادۀ آزاد نداریم؛ 3. اگر تعیّن‌گرایی نادرست باشد، در یک جهان نامتعیّن، ارادۀ انسان از روی بخت و تصادف است و آزاد نیست؛ 4. بنابراین، در هر صورت ارادۀ آزاد نداریم. مقدمة اول، گزارۀ بدیهی و صادق است؛ مقدمۀ دوم، مفاد برهان پیامد است و مقدمۀ سوم، ادعای برهان شانس است؛ بند چهارم هم نتیجۀ منطقی مقدمات است. بررسی­های تطبیقی این مقاله نیز نشان داد که حکمت متعالیه هم با وجود پذیرش برهان شانس و عدم ارائۀ پاسخ پذیرفتنی به برهان پیامد، عملاً باید نتیجۀ نهایی این استدلال را که رد ارادۀ آزاد است، بپذیرد. در مجموع به نظر می­رسد تاکنون راه حل نظری قابل قبولی برای مسئله ارادۀ آزاد معاصر یافت نشده است و باید در عقل عملی به دنبال راه­حلی برای این مسئله بود.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 781.2 K

شیوه استنتاج طبیعی در سیستم های زمانی kt و kc

دکتر لطف الله نبوی

دوره 1، شماره 1 ، تیر 1381

چکیده

  منطق زمان به عنوان یکی از شاخه های توسعه یافته منطق جدید توسط آرتورپرایور در سال 1957 تاسیس گردید و امروزه کاربردهای متعدد و متنوعی در تبیین فلسفی فیزیکی زمان تحلیل منطقی زبان طبیعی هوش مصنوعی و علوم کامپیوتر ...  بیشتر منطق زمان به عنوان یکی از شاخه های توسعه یافته منطق جدید توسط آرتورپرایور در سال 1957 تاسیس گردید و امروزه کاربردهای متعدد و متنوعی در تبیین فلسفی فیزیکی زمان تحلیل منطقی زبان طبیعی هوش مصنوعی و علوم کامپیوتر پیدا نموده است. از آْنجا که در تبیین ساختار نحوی منطق زمان به شیوه استنتاج طبیعی مطالعه دقیق و کاملی صورت نگرفته است مولف در مقاله حاضر می کوشد با الهام از سبک و اسلوب فیچ در منطق موجهات شیوه ای از استنتاج طبیعی را در پاره ای از سیستم های منطق زمان همچون kt و kc معرفی نموده و در محاسبات صوری این سیستم ها بکار گیرد

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 747.07 K

بررسی نظرات قطب الدین رازی و خواجه نصیر الدین طوسی در باب ماهیت تصدیق

دکتر محمد علی اژه ای

دوره 1، شماره 2 ، دی 1381

چکیده

  دو تفسیر اصلی برای تصدیق وجود دارد نخست تفسیری است که ما آنرا تفسیر اسنادی تصدیق خواهیم خواند و دیگری تفسیری است که می توان آن را اذعان به واقعیت داشتن معنای قضیه نامید مطابق تفسیر نخست تصدیق عبارت از ...  بیشتر دو تفسیر اصلی برای تصدیق وجود دارد نخست تفسیری است که ما آنرا تفسیر اسنادی تصدیق خواهیم خواند و دیگری تفسیری است که می توان آن را اذعان به واقعیت داشتن معنای قضیه نامید مطابق تفسیر نخست تصدیق عبارت از نسبت دادن چیز یبه چیزی (جعل الشی شیئا) است این تفسیری است که به حکما منسوب است و خواجه نصیرالدین طوسی به دفاع از آن پرداخته است تفسیر دوم نظری است که ابن سینا و بهری پذیرفته اند و قطب رازی در برابر انتقادات خواجه به دفاع آن برخاسته است غرض از تحریر این مقاله ارزیابی پاسخهای قطب الدین رازی از انتقادات خواجه از نظر ابهری و دفاع از آن پرداخته است تفسیر دوم نظری است که ابن سینا و ابهری پذیرفته اند و قطب رازی در باربر انتقادات خواجه به دفاع آن برخاسته است غرض از تحریر این مقاله ارزیابی پاسخهای قطب الدین رازی که انتقادات خواجه از نظر ابهری و دفاع از دیدگاهی است که خواجه در باب ماهیت تصدیق پذیرفته است همچنین در مواردی ادله بیشتری در تایید خواجه اقامه خواهد شد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 690.65 K

بررسی پدیدار شناختی-هرمنوتیک زمان

محمد جواد صافیان

دوره 4، شماره 1 ، شهریور 1385

چکیده

  یک از پرسش های اساسی پرسش از حقیقت زمان است.زمان مانند وجود،مفهومی آشناست،به نحوی که همه ما آن رامی شناسیم ولی کنه و حقیقت بسیار مبهم و مخفی است.به همین جهت است که در طول تاریخ اندیشه بشر،فیلسوفان و اندیشمندان ...  بیشتر یک از پرسش های اساسی پرسش از حقیقت زمان است.زمان مانند وجود،مفهومی آشناست،به نحوی که همه ما آن رامی شناسیم ولی کنه و حقیقت بسیار مبهم و مخفی است.به همین جهت است که در طول تاریخ اندیشه بشر،فیلسوفان و اندیشمندان هرکدام تعریفی از آن بدست داده اند که با سایر تعاریف متعارض یا متفاوت بوده است.مقاله حاضر به دیدگاهی کاملا متفاوت از زمان پرداخته است،دیدگاهی که می توان آن را دیدگاه پدیدار شناختی-هرمنوتیک نامید.در این دیدگاه،زمان نه مقدار حرکت دانسته می شود(ارسطو)و نه وعاء خارجی موجودات(اندیشه های پوزتیویستی)و نه کیفیتی نفسانی(برگسون)و نه شرط شهود حسی(کانت)و نه براساس آگاهی بی واسطه (هرسول)مورد توجه قرار می گیردبلکه زمان براساس درعالم بودن آدمی و آدمی به عنوان ناحیه ظهور موجودات مورد بررسی پدیدار شناسانه قرار می گیرد.دراین بررسی نشان داده می شود که زمان ارتباطی وثیق با ساحات هستی آدمی یعنی تفهم،حال و زبان دارد.هریک از ساحات سه گانه آدمی با ساحتی از سه ساحت زمان مرتبط است.تفهم به دلیل آنکه برامکان ها متکی است به آینده مرتبط است ،حال به جهت آنکه موقعیت آدمی با آن منکشف می شود با گذشته و زبان (روزمره)که نشانه ای از سقوط آدمی در اشیا است،با حال حاضر مرتبط است.بنابراین هستی آدمی زمانمند است و زمانمندی آن نیز به واسطه وقت داشتن آن ممکن گردیده است.تاریخ نیز حاصل وقت داشتن آدمی است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 699.61 K

نسبیت وجود شناختی کواین و واقع گرایی در چهارچوب علم تجربی

سایه میثمی

دوره 4، شماره 2 ، اسفند 1385

چکیده

  این مقاله با شرح دیدگاه کواین در وجودشناسی که به صورت منطقی در قالب التزام وجود شناختی ارائه می شود،حیثیت نظری موجودات را درنسبت با نظریات علمی بررسی می کندو از رهگذر نقشی که توابع نماینده ایفا می کنند،به ...  بیشتر این مقاله با شرح دیدگاه کواین در وجودشناسی که به صورت منطقی در قالب التزام وجود شناختی ارائه می شود،حیثیت نظری موجودات را درنسبت با نظریات علمی بررسی می کندو از رهگذر نقشی که توابع نماینده ایفا می کنند،به نوعی نسبیت درحوزه وجود شناسی می رسد،که کواین از آن به «نسبیت وجود شناختی»تعبیر می کند و روی دیگر آن ساختار گرایی علمی است.اگرچه این نسبیت و ساختار گرایی ضدواقع گرایی به نظر می رسند،کواین در فلسفه خود به واقع نمایی علم پای بند می ماند.او در پرتوی طبیعت گرایی و همچنین با جمعه میان حیثیت درون ذات محمول صدق و خصلت واقع نمای آن ،از واقع گرایی در چهارچوب علم تجربی به طور قوی دفاع می کند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 0 K

تبیین تکاملی خود-فریبی

رابرت رابینسن

دوره 5، شماره 3 ، آذر 1386

چکیده

    بیشتر

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 281.76 K

the mental vs.the behavioral

Alissa Eischens

دوره 6، شماره 1 ، اردیبهشت 1387

چکیده

    بیشتر

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 200.1 K

The Psychological Element in the Phenomenological Analysis of Human Subjectivity

Mahmoud Khatami

دوره 5، شماره 3 ، آذر 1386، ، صفحه 125-144

چکیده

  The aim of this paper is to depict the psychological element in phenomenological analysis of the human subjectivity. This analysis should be considered within the philosophical context provided by philosophers of 18th and 19th centuries, and very specifically by Kant as his transcendental philosophy was a turning point for later debates on the human subjectivity. ...  بیشتر The aim of this paper is to depict the psychological element in phenomenological analysis of the human subjectivity. This analysis should be considered within the philosophical context provided by philosophers of 18th and 19th centuries, and very specifically by Kant as his transcendental philosophy was a turning point for later debates on the human subjectivity. In this paper, I will consider some aspect of the issue first with Kant and then with phenomenology, concluding that the psychological element could not be ignored and omitted in such transcendental analyses.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 76 K

فرجام نفوس ناقصه از دیدگاه فارابی

عباسعلی منصوری؛ زهرا کهریزی

دوره 17، شماره 2 ، اسفند 1398، ، صفحه 189-210

چکیده

  آراء فارابی در باب معاد و سرنوشت نفوس انسانی پس از مرگ جزء ساختارشکنانه ترین دیدگاه ها در میان فیلسوفان مسلمان است تا جایی که حتی برخی انکار اصل معاد نوع بشر را به او نسبت می دهند اما بررسی های ما در این ...  بیشتر آراء فارابی در باب معاد و سرنوشت نفوس انسانی پس از مرگ جزء ساختارشکنانه ترین دیدگاه ها در میان فیلسوفان مسلمان است تا جایی که حتی برخی انکار اصل معاد نوع بشر را به او نسبت می دهند اما بررسی های ما در این مقاله نشان می دهد که فارابی منکر اصل معاد نبوده بلکه معاد نفوس ناقصه (یعنی نفوس کودکان، ابلهان و دیوانگان) را نفی می کند. هدف این مقاله بررسی دیدگاه فارابی در مورد سرنوشت نفوس ناقصه است. بحث در باب سرنوشت نفوس ناقصه معمولا از منظر علم کلام و نسبت آن با دو صفت عدل و حکمت الهی بررسی می شود. اما فارابی به این بحث صرفا از منظر فلسفی می پردازد و حتی در مورد آیات و روایاتی که به ظاهر دلالت بر معاد همگانی دارند،  موضع گیری و ورودی نمی کند. فارابی بنا بر مبانی انسان شناسی­اش و نگاه خاصی که در مورد کیفیت و نحوه معاد دارد، به این نتیجه می رسد که نفوس ناقصه همچون سایر حیوانات پس از مرگ معدوم می شوند. در متن مقاله تصریحات و اشارات فارابی در این باب و مبانی انسان­شناسی که وی را به این نظریه سوق می دهد مورد بررس قرار گرفته است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 234.94 K

تحویل و واقع‌گرایی ساختاری وجودی

سعید معصومی

دوره 18، شماره 2 ، اسفند 1399، ، صفحه 197-219

چکیده

  تحویل علمی یکی از مسائل مهم فلسفة علم است که به دیگر مسائل آن، از جمله به واقع‌گرایی علمی مربوط می‌شود. در این مقاله با اتخاذ موضعی مشخص دربارة «مفهوم تحویل» و «رویکرد به تحویل» که آن را رویکرد ...  بیشتر تحویل علمی یکی از مسائل مهم فلسفة علم است که به دیگر مسائل آن، از جمله به واقع‌گرایی علمی مربوط می‌شود. در این مقاله با اتخاذ موضعی مشخص دربارة «مفهوم تحویل» و «رویکرد به تحویل» که آن را رویکرد «ساختاری-پیشینی در زمان مشخص» نامیده‌ایم، به بررسی برقراری روابط حدی و روابط ساختاری میان دو نظریه می‌پردازیم. همچنین با فرض واقع‌گرایی ساختاریِ ‌وجودی، بیان صریح جنبة معناشنا‌ختی مسئلة تحویل و فرض برقراری جنبة معرفت‌شنا‌ختی آن، به دو اشکال که به رویکرد  ساختارگرایانه وارد شده است، پاسخ می‌دهیم؛ این دو اشکال، یکی اشکال ناشی از قضیة شفنر است و دیگری، اشکال هستی‌شناختی نامیده شده است. همچنین نشان می‌دهیم هیچ‌یک از اشکالات به رویکرد ساختاری-پیشینی در زمان مشخص وارد نیست. همین‌طور استدلال می‌کنیم که ادعای قضیة شفنر به رویکرد ساختارگرایانه، به معنای عام هم وارد نیست، و اشکال هستی‌شناختی هم تنها به بهای هزینة گزاف فرض‌های متا‌فیزیکی نه‌چندان مقبول وارد می‌شود؛ یعنی تنها بر اساس فرض‌های متا‌فیزیکی‌ای چون جوهر، این‌بودن، ویژگی ذاتی، خودبودگی یا چیزهایی شبیه به این‌ها، که بر اساس آن‌ها بتوان بین امور تمایز برقرار کرد، می‌توان اشکال را وارد دانست؛ فرض‌هایی که هزینة قبول آن‌ها بیش از قبول رویکرد ساختارگرایانه است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 406 K

مقایسه تقریرات ابن سینا و ملاصدرا و حکیم سبزواری و علامه طباطبائی در برهان صدیقین

دکتر قاسمعلی کوچنانی

دوره 1، شماره 1 ، تیر 1381

چکیده

  در برهان صدیقینی که ابن سینا تقریر کرده به یقینی بودن موجود ما و دفع دور و تسلسل تکیه شده است و ملاصدرا در تقریر برهان صدیقین به اصالت و وحدت وجود بساطت و تشکیک وجود توسل جسته است و در تقریر حکیم سبزواری ...  بیشتر در برهان صدیقینی که ابن سینا تقریر کرده به یقینی بودن موجود ما و دفع دور و تسلسل تکیه شده است و ملاصدرا در تقریر برهان صدیقین به اصالت و وحدت وجود بساطت و تشکیک وجود توسل جسته است و در تقریر حکیم سبزواری بر اصالت وجود و بر اینکه برای وجود افراد متباین با لذات نیست بلکه تفاوت افراد وجود به مراتب و ظهورات و اطوار و درجات است تکیه شده است اما در تقریر علامه طباطبایی نیازی به اثبات اصالت و تشکیک وجود و غیر آن نیست زیرا با بررسی اصل وکاقعیت بدون هر قید و شرط به ثبوت ازلی آْن پی برده می شود و از مزایای این تقریر اثبات توحید ذاتی حق تعالی است

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 635.81 K

گفت و گوی فراتاریخی و فرا گفت و گو در اندیشه توشیهیکو ایزوتسو

دکتر شهرام پازوکی

دوره 1، شماره 2 ، دی 1381

چکیده

  بخش عمده آثار متفکر و شرق شناس شهیر ژاپنی توشیهیکو ایزوتسو در جهت تطبیق افکار است وی در این جهت از روشی استفاده می کند که به تعبیر ماخوذ از هانری کربن فراتاریخی (meta-historical) است در روش تاریخی مرسوم تحقیقات ...  بیشتر بخش عمده آثار متفکر و شرق شناس شهیر ژاپنی توشیهیکو ایزوتسو در جهت تطبیق افکار است وی در این جهت از روشی استفاده می کند که به تعبیر ماخوذ از هانری کربن فراتاریخی (meta-historical) است در روش تاریخی مرسوم تحقیقات آکادمیک همه افکار تابع زمان و مکان خویش هستند و از اینرو نسبیت و قید تاریخی بر افکار غلبه دارد دقیقا در رد این نوع نگرش تاریخی جریان پدیدار شناسی در فلسفه معاصر قدم نهاد و با اعمال همین روش است که راه فلسفه تطبیقی همواره می شود ایزوتسو به مطابقه مجموعه نظام های فکری پرداخت که الگوی مشترک دارند ولی از حیث جزئیات تاریخی و اجتماعی متفاوتند . کتاب تالیف ایزوتسو حاصل اعمال این روش است اما ایزوتسوبجز گفت و گو و مطابقه افکار به فن و مقامی و رای آن یعنی مقام فرانسوی گفتگو و یا به تعبیر ذن بودائی موندو (mondo) قائل است که به تعبیر بزرگان تصوف از جمله مولوی مقام هم دلی است که در آن دیگر تعاطی افکار و پیام رسانی مطرح نیست در این مقاله به مطالعه و بررسی این دو مقام یعنی گفتگوی فراتاریخی و فراگفتگو در اندیشه ایزوتسو پرداخته می شود

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 435.99 K

مبانی فلسفی نظریه عدالت رالز

یوسف شاقول

دوره 4، شماره 1 ، شهریور 1385

چکیده

  پیوند میان عدالت و آزادی یکی از مسائلی است که فیلسوفان سیاسی همواره خود را با آن مواجه دیده اند و تلاش کرده اند تا راه حل مناسبی برای آن بیابند.پرسش اساسی این است که چگونه می توان ضمن آزادی افراد،زمینه ...  بیشتر پیوند میان عدالت و آزادی یکی از مسائلی است که فیلسوفان سیاسی همواره خود را با آن مواجه دیده اند و تلاش کرده اند تا راه حل مناسبی برای آن بیابند.پرسش اساسی این است که چگونه می توان ضمن آزادی افراد،زمینه عادلانه و برابر استفاده از منابع ،درآمدها و فرصت های لازم جهت پرورش استعدادها را برای آحاد جامعه فراهم کرد. رالز با انتشار کتاب نظریه عدالت خود،مدعی شد که این دو مولفه مهم اندیشه سیاسی (یعنی عدالت و آزادی)نه تنها تعارضی با یکدیگر ندارندبلکه تنها با لحاظ کردن هر دوی آن ها درنظریه ای موجه و سازگار است که می توان امیدوار به تامین آن ها در جامعه بود.او به خصوص درمقاله عدالت به عنوان انصاف،تلاش می کند تا اصولی از عدالت را معرفی کند که در برگیرنده ائتلافی سازمنداز این دو مولفه مهم باشد.به اعتراف غالب مفسرین ،انتشارکتاب و مقاله مذکور جان دوباره ای به فلسفه سیاسی درقرن بیستم بخشید. مقاله حاضر با وارسی مبانی فلسفی نظریه عدالت رالز،به معرفی وتبیین روشنی از ابعاد مختلف این نظریه می پردازد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 369.01 K

پست مدرنیته و نگرش های جدید معنا شناسی در شهر سازی

unknown

دوره 4، شماره 2 ، اسفند 1385

چکیده

  امروزه پست مدرنیسم درتمام رشته ها به جنبشی فراگیر و همه جایی تبدیل شده است و ما،چه بخواهیمو چه نخواهیم ،به حوزه ای وارد شده ایم که با دوره های پیشین تفاوت ماهوی و معنایی بسیار زیادی دارد.نمونه ای از این ...  بیشتر امروزه پست مدرنیسم درتمام رشته ها به جنبشی فراگیر و همه جایی تبدیل شده است و ما،چه بخواهیمو چه نخواهیم ،به حوزه ای وارد شده ایم که با دوره های پیشین تفاوت ماهوی و معنایی بسیار زیادی دارد.نمونه ای از این تفاوت ها درحوزه اندیشه عبارتند از : نفی فراروایت ها،نفی انسان گرایی و نفی هرگونه واقعیت ثابت و حقیقت مطلق .در تمام این اندیشه ها یک موضوع مشترک به چشم می خورد: نفی معنا و ناتوانی در به بیان درآوردن معناو درک کاملاز حقیقت. تاثیر جنبش پست مدرن برشهرسازی معاصر بسیار مشهود است.در حقیقت ،بخش اعظمی از پیشرفت شهرسازی پست مدرن حاصل تغییر نگره ها و اندیشه ها و مبانی نظری است.بحث حاضر به دنبال برشمردن و بازخوانی ریشه ها و پایه های این تفکر در شهر و شهرسازی است.آنچه درپی آن هستیم ،این است که هستی شناسی و معنا شناسی شهردرگذار به فلسفه پست مدرن چه قبض و بسطی به خود دیده و نگرش های معنا شناختی درعصر پست مدرن دستخوش چه تغییراتی شده اند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 301.08 K

on the dilemma of moraliti:self-interest and altruism

Mahmoud Khatami

دوره 6، شماره 1 ، اردیبهشت 1387

چکیده

    بیشتر

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 517.83 K

قاعدۀ الواحد از منظر توماس آکوئیناس و ملاصدرا

محمد ملائی ایولی؛ محسن فهیم؛ مجتبی جعفری اشکاوندی

دوره 18، شماره 2 ، اسفند 1399، ، صفحه 221-241

چکیده

  قاعدۀ الواحد، به عنوان یکی از مهم‌ترین قواعد فلسفی، در جهت تبیین پیدایش کثرات عالم از واحد همواره مورد توجه فلاسفه بوده است. اغلب فلاسفه مفاد آن را پذیرفته و برخی از متکلمان نیز منکر آن بودند. پذیرش قاعدۀ ...  بیشتر قاعدۀ الواحد، به عنوان یکی از مهم‌ترین قواعد فلسفی، در جهت تبیین پیدایش کثرات عالم از واحد همواره مورد توجه فلاسفه بوده است. اغلب فلاسفه مفاد آن را پذیرفته و برخی از متکلمان نیز منکر آن بودند. پذیرش قاعدۀ الواحد و اعتقاد به مبدأ واحد برای همۀ موجودات کثیر، فیسلوف را به مسئلۀ چگونگی صدور کثرت از خداوندی که از جمیع جهات واحد است، رهنمون می­سازد. در این میان، توماس آکوئیناس و ملاصدرا نیز بر مبنای مبانی فلسفی و وجودشناختی خود، دیدگاه‌های خویش را دربارۀ آن بیان کرده‌اند. اینکه چگونه موجودات کثیر از واحد بسیط نشئت گرفته‌اند، ذهن هر دو را به خود مشغول کرده است و باید همچون دیگر فلاسفه راهی برای آن می­یافتند. این مقاله در نظر دارد با مطالعۀ آثار توماس و ملاصدرا و شارحان و محققان به شیوۀ تحلیلی و پژوهشی، نظر دو فیلسوف را دربارۀ قاعدۀ الواحد بررسی کند تا مشخص شود آیا آن دو به اصل قاعده اعتقادی دارند؟ دلایل ردّ یا پذیرش قاعده از نظر آنها چیست؟ هرکدام چگونه پیدایش کثرات از واحد را توجیه می­کنند؟ توماس بر مبنای وجودشناختی خود به انکار قاعده پرداخته است و قائلان به آن را مورد انتقاد قرار می­دهد؛ اما ملاصدرا با پذیرش اصل قاعده، به ترمیم آن پرداخته و بر اساس مبانی فلسفی خود، طرح نوینی از آن ارائه داده است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 580.33 K

مرور مراحل سه گانه پدیدار شناسی هوسرل

unknown

دوره 1، شماره 1 ، تیر 1381

چکیده

  مراحل رشد و تکامل تفکر فلسفی ادموند هوسرل بنیان گذار فلسفه پدیدار شناختی سده بیستم را می توایم به سه دوره عمده تقسیم کنیم دوره یکم دوره پدیدار شناسی ما قبل استعلایی (Pre - transendental) یا پدیدار شناسی معرفت شناختی ...  بیشتر مراحل رشد و تکامل تفکر فلسفی ادموند هوسرل بنیان گذار فلسفه پدیدار شناختی سده بیستم را می توایم به سه دوره عمده تقسیم کنیم دوره یکم دوره پدیدار شناسی ما قبل استعلایی (Pre - transendental) یا پدیدار شناسی معرفت شناختی (epistemological phenomenology) اوست دوره میانی عمر او مصروف بسط و گسترش پدیدار شناسی استعلایی (transendental phenomenology) می شود و بالاخره دوره سوم و واپسین دوره زندگی اش نام بردار به د وره پدیدار شناسی تکوینی (genetic phenomenology) است ره آورد دوره دوم تفکر هوسرل کتاب پژوهش های منطقی است که در این مقاله به تحلیل و بررسی آن پرداخته شده است

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 884.22 K

امکان فقری

دکتر سید محمد حکاک

دوره 1، شماره 2 ، دی 1381

چکیده

  در مساله مناط نیاز به علت تا قبل از صدرالمتالهین شیرازی دو نظر وجود دارد نظر متکلمین و نظر حکما بنابر نظر اول حدوث زمانی و بنابر نظر دوم همان لااقتضائیت نسبت به وجود و عدم یا تساوی نسبت با وجود و عدم که ...  بیشتر در مساله مناط نیاز به علت تا قبل از صدرالمتالهین شیرازی دو نظر وجود دارد نظر متکلمین و نظر حکما بنابر نظر اول حدوث زمانی و بنابر نظر دوم همان لااقتضائیت نسبت به وجود و عدم یا تساوی نسبت با وجود و عدم که از آن به امکان تعبیر می شود مناط نیاز به علت است حکما اصل علیت را نیز با استناد به همین امکان اثبات می کنند می گویند چون هر ماهیتی نسبتش با وجود و عدم مساوی است در خروج از حد استوا و تلبس به وجود محتاج مرجح است که همان علت باشد اما از نظر صدر الدین شیرازی بنابر اصالت وجود و اعتباریت ماهیت مناط نیاز به علت در وجود ممکنات است نه در ماهیتشان و این مناط عبارت است از تعلقی بودن وجود آنها وی از این امر به امکان فقری تعبیر می کند صدرالمتالهین البته در بسیاری از کتب خویش در مساله مورد بحث از باب مماشات با قوم از نظریه امکان ماهوی در باربر حدوث زمانی دفاع می نماید اما رای اختصاصی او بنابر تصریح خودش در مواضعی دیگر از کتبش همان امکان فقری است که در مقاله بدان اشاره شده است

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 509.6 K

book review

unknown

دوره 6، شماره 1 ، اردیبهشت 1387

چکیده

    بیشتر

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 261.42 K

دلالت واژۀ «هو» بر «وجود رابط» در زبان عربی عصر نزول؛ خوانشى منطقی-تاریخی از آثار فارابی و ابن سینا

رضا نژادتبریزی؛ محمدرضا ستوده نیا؛ رضا شکرانی

دوره 18، شماره 2 ، اسفند 1399، ، صفحه 243-260

چکیده

  پرسش این جستار از دلالت یا عدم دلالت واژة «هو» بر وجود رابط در زبان عربی عصر نزول قرآن است. بدین منظور، آثار ابن سینا به عنوان شاخص‌ترین مدافع دلالت واژه صورت‌بندی شده است. این صورت‌بندی نشان می­دهد ...  بیشتر پرسش این جستار از دلالت یا عدم دلالت واژة «هو» بر وجود رابط در زبان عربی عصر نزول قرآن است. بدین منظور، آثار ابن سینا به عنوان شاخص‌ترین مدافع دلالت واژه صورت‌بندی شده است. این صورت‌بندی نشان می­دهد استدلال وی ترکیبى از دو بخش منطقی و ­زبانی است. نگارندگان در گام نخست، این دو رویکرد را از یکدیگر تفکیک کرده و بخش منطقی استدلال وی را نقد کرده‌اند. سپس بخش زبانی استدلال او را برابر گزارش تاریخی فارابی از نزاع نهضت ترجمه بر سر برگردان مفهوم «هستی» به زبان عربی نهاده و آن را نیز مردود شمرده‌اند. در واقع گزارش فارابی درصدد تبیین چرایی و چگونگی جابه­جایی این واژه توسط مترجمان نهضت ترجمه از زبان عربی طبیعی پیش از نهضت ترجمه به زبان علمی- ­فلسفیِ هنگامه و پس از آن است. مجموع نقدهای نوشتار و گزارش فارابی جملة کلیدی جستار را به دست داده­اند: واژة «هو» در زبان عربی عصر نزول قرآن بر وجود رابط دلالت نداشته است؛ بلکه برای نخستین­بار برگرداننده‌های نهضت ترجمه چنین دلالتى برای واژه در نظر گرفتند. این برآیند به کشف نقشه‌اى تاریخی برای دلالت واژه بر وجود رابط، در کلیت زبان عربی نیز یاری رسانده است؛ چه‌بسا بتواند همراهى برای پژوهش­های هم‌راستا در حوزة کشف معانی اصیل قرآنی نیز باشد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 898.84 K

برهان وجوب و امکان در آثار ابن سینا ابن رشد و توماس آکویینی

دکتر محمد مهدی اعتصامی

دوره 1، شماره 1 ، تیر 1381

چکیده

  ابن رشد را عقیده بر آن است که ابن سینا در برهان وجوب و امکان تحت تاثیر متکلمین بوده و بر مشرب آنان مشی کرده و برهانی اقناعی آورده است بخصوص که از مفهوم واجب الوجوب بالغیر که معنای محصلی ندارد در تقریر این ...  بیشتر ابن رشد را عقیده بر آن است که ابن سینا در برهان وجوب و امکان تحت تاثیر متکلمین بوده و بر مشرب آنان مشی کرده و برهانی اقناعی آورده است بخصوص که از مفهوم واجب الوجوب بالغیر که معنای محصلی ندارد در تقریر این برهان استفاده کرده است نویسند مقاله ضمن تقریر استدلال های این دو فیلسوف چنین نتیجه گرفته که تقریر ابن رشد نه تنها مبتنی بر وجوب و امکان نیست بلکه به بیان متکلمین در برهان حدوث نزدیک می شود زیرا منظور از ممکن نزد وی موجودی اس که عدم بر وی تقدم زمانی دارد علاوه بر این ابن رشد نتوانسته مفهوم وجب بالغیر را آن گونه که ابن سینا مراد کرده در یابد. توماس آکویینی نیز گرچه برهان وجوب و امکان خود را مدیون ابن سینا و در اعتبارات ماهیت از ایشان پیروی کرده است در تبیین برهان وجوب و امکان به طریق ابن رشد نزدیک شده و ممکن الوجود را مشابه حادث زمانی فرض کرده است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 801.46 K

رابطۀ فلسفه و دین در آفرینش از نظر بوئثیوس با تکیه بر رسائل کلامی و تسلّای فلسفه

سیده فاطمه نورانی خطیبانی؛ مریم سالم

دوره 18، شماره 2 ، اسفند 1399، ، صفحه 261-280

چکیده

  محور اصلی این پژوهش پی‌بردن به رابطۀ فلسفه و دین در بحث آفرینش از نظر بوئثیوس است. بدین منظور مؤلفه­هایی همچون خلقت موجودات از عدم و علّت‌دانستن خداوند، الگوی خلقت، غیر موجَب‌بودن خداوند در آفرینش، ...  بیشتر محور اصلی این پژوهش پی‌بردن به رابطۀ فلسفه و دین در بحث آفرینش از نظر بوئثیوس است. بدین منظور مؤلفه­هایی همچون خلقت موجودات از عدم و علّت‌دانستن خداوند، الگوی خلقت، غیر موجَب‌بودن خداوند در آفرینش، ازلیّت زمان و سرمدیّت خداوند، در رسائل کلامی به عنوان نمایندۀ کلام بوئثیوس و در تسلّای فلسفه به عنوان نمایندۀ فلسفۀ بوئثیوس به روش تحلیلی-توصیفی به صورت جداگانه و مقایسه­ای بررسی می­­شوند. در رسائل کلامی به این مؤلّفه­ها با توجه به آموزۀ آفرینش در کتاب مقدّسو تعالیم مسیحی پرداخته می­شود؛ امّا در تسلّای فلسفه این مؤلّفه­ها بعد از پرداختن به تعریف خیر، اذعان به وجود خدای خالق و یکی‌دانستن خیر و خدا بررسی می­شوند. با مقایسۀ مؤلّفه­ها، پیش­فرض­ها، روش و غایت بوئثیوس از آفرینش در رسائل کلامی و در تسلّای فلسفه پی­می­بریم کهپیش­فرض بوئثیوس در تبیین این مقوله در هر دو، بر دو اصل خالق­بودن خداوند و ضروری‌بودن وجود برای خداوند استوار است که او در این مورد متّکی بر قول کتاب مقدّس است. مؤلّفه­هایی که او از آموزۀ آفرینش در تسلّای فلسفه ارائه می­دهد، مؤلّفه­های آفرینش در رسائل کلامی را نقض نمی­کند. او در هر دوی این آثار به روش مکتب نوافلاطونی وفادار است. تنها تفاوت در بحث مزبور این است که بوئثیوس در تسلّای فلسفه بر اثبات خیر اصرار دارد که البته تأکید می­کند که خیر و خداوند یکی هستند و این گونه نیست که با اثبات وجود خیر در این رساله، بوئثیوس منشأ و مبدأ موجودات را چیزی غیر از خداوند بداند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 400.91 K

ارزیابی جایگاه هنر به عنوان شرط فلسفۀ آلن بدیو

علیرضا اسمعیل زاده برزی

دوره 18، شماره 1 ، شهریور 1399، ، صفحه 1-20

چکیده

  در این مقاله بعد از بیان دیدگاه آلن بدیو در خصوص جایگاه هنر به عنوان یکی از شرایط فلسفه، نسبت خاص فلسفۀ او را با هنر مورد ارزیابی قرار خواهیم داد. بررسی نوع مواجهۀ او با آثار هنری و شعری تردیدهایی را در ...  بیشتر در این مقاله بعد از بیان دیدگاه آلن بدیو در خصوص جایگاه هنر به عنوان یکی از شرایط فلسفه، نسبت خاص فلسفۀ او را با هنر مورد ارزیابی قرار خواهیم داد. بررسی نوع مواجهۀ او با آثار هنری و شعری تردیدهایی را در خصوص اهمیت و جایگاه واقعی هنر بما هو هنر در دستگاه فلسفی او پدید می­آورد. این تردیدها به برانگیخته شدن انتقادات و دفاعیاتی از سوی منتقدان و شارحان نیز منجر شده است. این مقاله با بررسی گسترۀ معتنابهی از متون و دیدگاه­های بدیو دربارۀ این مسئله و از جمله با بررسی مدعای بدیو در خصوص اخذ مفهوم «رخداد» از شعر استفان مالارمه، استدلال­هایی را ارائه خواهد کرد که نشان می­دهند جایگاه عملی و حقیقی هنر در فلسفۀ بدیو به هیچ وجه آن جایگاه اساسی و غیر قابل حذفی که ادعا می­شود نیست، بلکه بسیار کمتر از آن، در حد یک تفنن فلسفی است که مقولات و مفاهیم ازپیش‌ساخته و پرداخته‌شده را در آثاری که ملاک مشخصی برای گزینش­ آن‌ها وجود ندارد، یافته و عرضه می­کند. ممکن است فلسفۀ بدیو «دربارۀ» هنر حرف­های بسیار جدی برای گفتن داشته باشد، اما نقش هنر در شکل­گیری این فلسفه به هیچ وجه حتی نزدیک به یک «شرط» هم نیست.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 559.08 K

اهمیت بازآفرینی روسو از نقد افلاطونی هنر

علیرضا اسمعیل زاده برزی

دوره 19، شماره 1 ، تیر 1400، ، صفحه 1-19

چکیده

  ژان‌ژاک روسو در تعدادی از آثار خود همچون گفتار دربارۀ هنرها و علوم و نامه به دالامبر دربارۀ تئاتر، برخلاف جریان غالب و روح زمانۀ خود، انتقادی از هنرها و به‌ویژه هنر تئاتر ارائه کرد که در اساس، مبتنی ...  بیشتر ژان‌ژاک روسو در تعدادی از آثار خود همچون گفتار دربارۀ هنرها و علوم و نامه به دالامبر دربارۀ تئاتر، برخلاف جریان غالب و روح زمانۀ خود، انتقادی از هنرها و به‌ویژه هنر تئاتر ارائه کرد که در اساس، مبتنی بر نقد افلاطونی هنر در رسالۀ جمهوری بود. مقالۀ حاضر پس از موجه‌ساختن این نکته که نقد روسو را می­توان همچون بازآفرینی نقد افلاطونی هنر در قرن هیجدهم به شمار آورد، می­کوشد تا نشان دهد نقد روسو علاوه بر اهمیت فی­نفسه، می­تواند اهمیت ویژه‌ای در دستیابی به تفسیری تازه از نقد افلاطونی هنر داشته باشد. روسو با کاربست ایده­های اساسی افلاطون در نقد هنر زمانۀ خود، نقد افلاطونی هنر را از چارچوب متافیزیک خاص افلاطون جدا کرده و با آشکار ساختن هستۀ جاودانۀ آن، امکان پذیرش و فهم عام­تری به آن بخشیده است. در تفسیر روسویی از دیدگاه افلاطون، تمایز سه‌گانۀ ایده، واقعیت و تقلید به تمایز دوگانۀ واقعیت و تصویر فروکاسته می‌شود و محل اصلی نقد نیز این نکته است که هنر، یا به‌طور خاص تقلید هنری، با حائل‌ساختن تصویری که دارای بار عاطفی بیگانه است میان مخاطب و واقعیت، موجب ازبین‌رفتن ادراک اصیل چیزها می­شود و این امر به‌نوبۀ خود موجب ازدست‌رفتن اصالت عواطف و در نتیجه برهم‌خوردن تعادل اخلاقی خواهد شد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 380.26 K

معنای «علقه» و نسبت آن با امر زیبا نزد کانت

ارسلان آقاخانی؛ محمد رضا حسینی بهشتی؛ شمس الملوک مصطفوی

دوره 19، شماره 2 ، دی 1400، ، صفحه 1-20

چکیده

  ایمانوئل کانت در نقد نیروی حکم عملکرد منطقی حکم ذوقی را بر حسب مؤلفه‌های کیفیّت، کمیّت، نسبت و جهت صورت‌بندی کرده است. وی در تبیین کیفیّت حکم ذوقی، خرسندی و ناخرسندیِ بی‌علقه را متعلق قوۀ ذوق معرفی ...  بیشتر ایمانوئل کانت در نقد نیروی حکم عملکرد منطقی حکم ذوقی را بر حسب مؤلفه‌های کیفیّت، کمیّت، نسبت و جهت صورت‌بندی کرده است. وی در تبیین کیفیّت حکم ذوقی، خرسندی و ناخرسندیِ بی‌علقه را متعلق قوۀ ذوق معرفی می‌کند و از این حیث امر زیبا و حکم مربوط به آن را از خوشایندی علقه‌مند حاصل از مطبوع و خیر متمایز می‌سازد. با وجود اینکه کانت معنای علقه را در حوزۀ نقد عملی تبیین کرده است، لیکن در نقد سوم، علقه را «خرسندی از وجود متعلق» تعریف می‌نماید. چنین تعریفی هرگونه امکان ارتباط خرسندی حاصل از امر زیبا با قوۀ میل را نفی می‌کند. با این حال، وی در بندهای 41 و 42 نقد سوم، امکان «علقۀ تجربی و ذهنی به امر زیبا» را مطرح می‌سازد. تمایل به تکرار مواجهه با امر هنری و نیز زیبایی طبیعت از سویی، و احساس خرسندی بی‌علقه نسبت به وجود متعلق از سوی دیگر، تناقضی ظاهری در نسبت علقه با امر زیبا پدید می‌آورد. پژوهش پیش رو در نظر دارد با تشریح معنای علقه و توجه به فرآیند داوری حکم ذوقی، پیچیدگی احتمالی در قرائت تعریف کانت از «علقه» و امکان پیوند آن با امر زیبا در زیباشناسی وی را رفع کند یا دست‌کم روشن‌تر سازد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 921.81 K